Του Mark Temnycky
Τη Δευτέρα, έγγραφο που διέρρευσε από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας αποκάλυψε τις απώλειες της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία το 2025. Η έκθεση έδινε αναλυτικά στοιχεία για τους θανάτους και τους τραυματισμούς Ρώσων ανά μονάδα που επιχειρεί στην Ουκρανία.
Οι πληροφορίες, που δημοσιεύθηκαν από μια μη κυβερνητική οργάνωση στην Ουκρανία που βοηθά τα μέλη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων να παραδοθούν με ασφάλεια στην Ουκρανία, αποκάλυψαν ότι οι Ρώσοι έχουν υποστεί πάνω από 280.000 απώλειες από τον Ιανουάριο. Σύμφωνα με ανεξάρτητη εκτίμηση του Meduza και το BBC Russian Service, οι Ρώσοι έχουν περίπου 219.000 απώλειες από την αρχή του έτους.
Εδώ και περίπου τέσσερα χρόνια, η Ρωσική Ομοσπονδία έχει χάσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικό εξοπλισμό και υλικό στον πόλεμο στην Ουκρανία. Τα 2/3 των ρωσικών αρμάτων μάχης που υπήρχαν πριν από την εισβολή έχουν καταστραφεί, ενώ οι Ουκρανοί έχουν βυθίσει ή καταστρέψει περίπου το 50% του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα. Εκτιμάται ότι η Ρωσία έχει χάσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια λόγω των δυτικών κυρώσεων που της έχουν επιβληθεί.
Πέρα από αυτές τις υλικές και οικονομικές απώλειες, η ρωσική εισβολή έχει επηρεάσει σημαντικά τους Ρώσους στρατιώτες. Σύμφωνα με τον "Guardian", η Ρωσική Ομοσπονδία αριθμεί πάνω από 1 εκατ. απώλειες (νεκροί και τραυματίες) από τον Φεβρουάριο του 2022. (Το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών έχουν επαληθεύσει αυτά τα στοιχεία). Σύμφωνα με τον "Guardian" "οι ρωσικές απώλειες είναι πέντε φορές περισσότερες από τον συνολικό αριθμό των θυμάτων σε όλους τους σοβιετικούς και ρωσικούς πολέμους από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου".
Ποιος είναι ο αντίκτυπος στον ρωσικό στρατό; Πώς έχει επηρεάσει η εισβολή στην Ουκρανία το δημογραφικό στη Ρωσική Ομοσπονδία;
Απώλειες Ρώσων στρατιωτών και η ρωσική αγορά μετά την εισβολή
Κατά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες κλήθηκαν να πολεμήσουν: από νέοι ενήλικες και άπειροι στρατιώτες έως βετεράνοι και ανώτεροι αξιωματικοί.
Επιπλέον η ρωσική κυβέρνηση έχει προχωρήσει στην επιστράτευση Ρώσων πολιτών. Πάνω από ένα εκατομμύριο Ρώσοι στρατιώτες έχουν τραυματιστεί ή σκοτωθεί, ενώ σημαντικές απώλειες καταγράφονται και στις τάξεις των αξιωματικών.
Σύμφωνα μια μελέτη του Mediazona, σε συνεργασία με το Meduza και το BBC Russian Service, περίπου 6.000 Ρώσοι αξιωματικοί έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο. Ανάμεσά τους 12 στρατηγοί. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, αυτοί που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τον πόλεμο είναι οι Ρώσοι άνδρες ηλικίας 30-39 ετών.
"Τα μεγαλύτερα θύματα από τη ρωσική πλευρά είναι οι άνδρες αυτής της ηλικιακής ομάδας", μου ανέφερε σε συνέντευξη ο Andrew D’Anieri, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Ευρασίας του Atlantic Council. "Πρόκειται για άνδρες που σύντομα θα έμπαιναν στην ηλικία που κερδίζουν τα περισσότερα χρήματα. Αντ' αυτού, οι εθελοντές στρατιώτες, γνωστοί ως kontrakniki, επέλεξαν τις μεγάλες αμοιβές που προσφέρει η κυβέρνηση για να πολεμήσουν και να πεθάνουν στην Ουκρανία".
Από την έναρξη της εισβολής, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε διάταγμα που προσφέρει στους νεοσύλλεκτους Ρώσους στρατιώτες μπόνους εγγραφής ύψους 4.970 δολαρίων. Ορισμένοι νεοσύλλεκτοι έλαβαν επιπλέον μπόνους σε περιοχές που δυσκολεύτηκαν να καλύψουν τις ποσοστώσεις στρατολόγησης, όπως το Ιρκούτσκ, το Ομσκ, το Κρασνογιάρσκ και το Κεμέροβο. Τα μπόνους έχουν χρησιμοποιηθεί από τη ρωσική κυβέρνηση ως βασικό κίνητρο για τη στρατολόγηση νέων εθελοντών.
Επιπλέον, η Μόσχα έχει ενθαρρύνει τους Ρώσους άνδρες να ενταχθούν στον στρατό, προσφέροντάς τους μηνιαίο μισθό 2.500 δολαρίων. Η ένταξη στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις "εγγυάται" εργασία στους νέους άνδρες. Τέλος, οι οικογένειες των Ρώσων στρατιωτών που σκοτώθηκαν λαμβάνουν εφάπαξ αποζημίωση ύψους 158.000 δολαρίων.
Παρόλο που η ένταξη στον ρωσικό στρατό ενέχει πολλούς κινδύνους, τα κίνητρα που παρέχει η ρωσική κυβέρνηση έχουν αυξήσει τους νεοσύλλεκτους, γεγονός που δείχνει ότι η τακτική αποδίδει. Κυρίως γιατί η Ρωσία δοκιμάζεται από υψηλό πληθωρισμό και οικονομική αβεβαιότητα. Ο μηνιαίος μισθός στη Ρωσία είναι κατά μέσο όρο στα 1.273 δολάρια. Οι Ρώσοι στρατιώτες στο μέτωπο αμείβονται με τον διπλάσιο μισθό.
"Οι επιπτώσεις όμως θα είναι αλυσιδωτές", μου επισήμανε ο D'Anieri. "Η ρωσική οικονομία θα έχει λιγότερο ειδικευμένο και ημι-ειδικευμένο εργατικό δυναμικό για να παράγει. Μακροπρόθεσμα αυτή η συνθήκη θα ασκήσει πίεση στη ρωσική οικονομία. Κι όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, θα συνεχίζονται και αυτά τα προβλήματα".
Ορισμένα σημάδια είναι ήδη εμφανή. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε το Forbes τον Αύγουστο, η Ρωσία αντιμετωπίζει έλλειψη εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα. Και εξαιτίας αυτού, οι ρωσικές βιομηχανίες λειτουργούν στο 81% της παραγωγικής τους ικανότητας. Παρόλα αυτά, η ρωσική εισβολή συνεχίζεται.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ρωσική μετανάστευση
Το δημογραφικό στη Ρωσία έχει επηρεαστεί και από τη μετανάστευση. Όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε την εισβολή στην Ουκρανία, ορισμένοι Ρώσοι που ήταν εναντίον του πολέμου αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Μετεγκαταστάθηκαν σε χώρες με μεγάλο ρωσικό και ρωσόφωνο πληθυσμό, όπως η Γεωργία και το Καζακστάν. Άλλοι επέλεξαν πιο μακρινά καταφύγια:, σε κράτη της ΕΈ, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, αυξάνεται ο αριθμός των Ρώσων που επιλέγουν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Το φαινόμενο ήταν πιο έντονο τον Σεπτέμβριο του 2022 όταν η ρωσική κυβέρνηση ανακοίνωση μερική επιστράτευση των Ρώσων πολιτών. Το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ εκτιμά ότι περίπου ένα εκατομμύριο Ρώσοι έχουν μεταναστεύσει από την έναρξη του πολέμου. Η έκθεση του Στάνφορντ επισήμανε ότι αυτοί οι Ρώσοι μετανάστες ήταν κυρίως νέοι ενήλικες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Πιστεύεται ότι οι περισσότεροι ανήκαν στη μεσαία τάξη και στο εργατικό δυναμικό της Ρωσίας. Αυτό εξηγεί γιατί υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού σήμερα στη Ρωσία.
"Ο πόλεμος του Πούτιν κατά της Ουκρανίας βλάπτει το μέλλον της Ρωσίας, με τον άσκοπο θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών στο μέτωπο και τη μετανάστευση μερικών από τα καλύτερα και λαμπρότερα μυαλά της χώρας", σχολίασε ο Δρ Μπράιαν Τέιλορ, διευθυντής του Ινστιτούτου Moynihan στο Πανεπιστήμιο Syracuse. "Η ιστορία θα κρίνει πώς άσκησε την εξουσία του".
Ρωσικά δημογραφικά στοιχεία εν καιρώ πολέμου
Επιπλέον ο ρωσικός πληθυσμός μειώνεται καθότι υποχωρούν τα ποσοστά γεννήσεων. Σύμφωνα με έκθεση του Carnegie Endowment που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, η Ρωσία βλέπει να μειώνονται τα ποσοστά γεννήσεων, ενώ αυξάνεται το ποσοστό θνησιμότητας των ανδρών. Οι πολίτες άνω των 65 ετών αποτελούν πάνω από το 18% του συνολικού πληθυσμού της Ρωσίας, επίδοση-ρεκόρ για τη χώρα.
Εν ολίγοις, ο γερασμένος πληθυσμός της Ρωσίας αυξάνεται σε βάρος των νεότερων γενιών. Αν αυτό συνεχιστεί, όπως σημειώνει η έκθεση του Carnegie Endowment, "είναι πολύ πιθανό να καταρρεύσει το ρωσικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης".
Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, λιγότερο από το 1% του ρωσικού ΑΕΠ έχει διατεθεί για τη στήριξη των νοικοκυριών κατά τον πόλεμο. Στο, η Ρωσική Ομοσπονδία έχει αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες. Μόνο το 2025, η Ρωσία ξόδεψε το 7,2% του ΑΕΠ της για την άμυνα.
Το "μαχαίρι" στα κρατικά κονδύλια για τη στήριξη των ρωσικών νοικοκυριών, σε συνδυασμό με τα εντεινόμενα οικονομικά προβλήματα, αποθαρρύνει τους Ρώσους από το να δημιουργήσουν οικογένεια. Και αυτός ο παράγοντας συμπιέζει τον πληθυσμό της Ρωσίας.
Έτσι, η Ρωσία αντιμετωπίζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ο πληθυσμός της ανερχόταν στα 147 εκατ. Από τότε, έχει μειωθεί λόγω του αριθμού των νεκρών στον πόλεμο, της μετανάστευσης, αλλά και εγχώριων προβλημάτων που άπτονται του δημογραφικού. Σύμφωνα με το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό (UNFPA) ο πληθυσμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχει υποχωρήσει στα 144 εκατομμύρια.
Ο ΟΗΕ προβλέπει ότι αυτή η τάση μείωσης του πληθυσμού θα συνεχιστεί. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Οργανισμού, εάν δεν αντιμετωπιστούν δημογραφικά ζητήματα, όπως τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας και γεννήσεων, τότε στο χειρότερο σενάριο ο πληθυσμός της Ρωσίας μπορεί να μειωθεί από 144 εκατ. το 2025 σε 57 εκατ. έως το 2100. Δηλαδή η Ρωσία θα έχανε πάνω απ' το 50% του πληθυσμού της μέσα σε 75 χρόνια.
Η Ρωσική Ομοσπονδία αντιμετωπίζει μια σοβαρή δημογραφική κρίση. Μένει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσει η Μόσχα αυτά τα ζητήματα και ποιοι μηχανισμοί θα τεθούν σε εφαρμογή για να αναστραφεί η μείωση του πληθυσμού.
