Ζούμε αναμφίβολα την εποχή που έχουμε αντιληφθεί πλήρως τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και την αναγκαιότητα δράσης για τον περιορισμό της.
Η βιωσιμότητα και η κυκλική οικονομία είναι έννοιες που ακούμε όλο και πιο συχνά στον δημόσιο διάλογο, ενώ η υποχρεωτική συμμόρφωση των εταιρειών με κριτήρια ESG συμβάλλει και αυτή στη διαμόρφωση ενός πλαισίου, που δρομολογεί την πράσινη μετάβαση της Ελλάδας.
Παρά τα βήματα προόδου που έχουν γίνει, δυστυχώς παραβλέπουμε συχνά αυτό που θα μπορούμε να ονομάσουμε κατ΄ευφημισμό "αόρατο αποτύπωμα". Η συσκευασία με την οποία "ταξιδεύουν" στο ράφι πολλά από τα βασικά προϊόντα αγροδιατροφής, τα οποία μπαίνουν στα σπίτια μας ανήκει σε αυτήν την κατηγορία.
Η Ε.Ε. έχει φυσικά αντιληφθεί τη σημασία του να υιοθετηθούν ανακυκλώσιμες και βιοαποικοδομήσιμες συσκευασίες σε όλους τους παραγωγικούς κλάδους, από το λιανεμπόριο μέχρι τις ταχυμεταφορές και στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Σε αυτό το πλαίσιο, δρομολογήθηκαν αλλαγές στους κανονισμούς για τις συσκευασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Είναι όμως αρκετό για τη χώρα μας απλά να συμμορφωθεί με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς; Με δεδομένη τη σημασία του αγροδιατροφικού τομέα για την οικονομία, την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές, καθώς επίσης και την ύπαρξη πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων σίγουρα όχι!
Σύμφωνα με δεδομένα του 2024, οι συνολικές εξαγωγές λαχανικών της Ελλάδας ανήλθαν περίπου τους 181.000 τόνους, με βασικά προϊόντα όπως τα αγγούρια και οι ντομάτες να κατέχουν ηγετική θέση. Ταυτόχρονα, οι εξαγωγές φρούτων διαδραματίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στο ελληνικό αγροτικό εμπόριο, με πάνω από 1.342.000 τόνους να εξάγονται το 2024, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων προϊόντων όπως τα πορτοκάλια και τα ακτινίδια. Αυτές οι εξαγωγές αποφέρουν σημαντικά έσοδα και απαιτούν αποδοτικές και βιώσιμες λύσεις συσκευασίας, ώστε να διατηρείται η ποιότητα, να διασφαλίζεται η φρεσκάδα, να μειώνεται η σπατάλη τροφίμων και να παραμένουν τα ελληνικά προϊόντα ανταγωνιστικά στις απαιτητικές αγορές.
Χρειάζεται να πάμε ένα βήμα πιο πέρα: είναι μάλιστα επιτακτική ανάγκη να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα καινοτομίας, το οποίο να προάγει τον ρόλο της συσκευασίας ως καταλύτη της βιωσιμότητας. Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε με ένα πολυεπίπεδο μοντέλο εκπαίδευσης:
-Στο πρώτο επίπεδο θα εκπαιδεύσουμε τα Πανεπιστήμια, ώστε με τη δική τους σειρά να εργαστούν για τη διαμόρφωση ενός πιο βιώσιμου θεσμικού πλαισίου για τον κλάδο της συσκευασίας
-Στο δεύτερο επίπεδο, νευραλγικοί τομείς- όπως ο αγροδιατροφικός- πρέπει να εκπαιδευτούν σε σχέση με τους τρόπους που η συσκευασία μπορεί να περιορίσει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των προϊόντων τους, από το χωράφι στο ράφι. Ακόμη και οι μικροί παραγωγοί μπορούν κάλλιστα να μεταμορφωθούν σε διαμορφωτές γνώμης
-Στο τρίτο επίπεδο, χρειάζονται και εκπαιδευτικές ή ενημερωτικές δράσεις που να απευθύνονται στους ίδιους τους καταναλωτές. Οφείλουν άλλωστε να γνωρίζουν πώς -πέρα από το εμφανές προϊόν που αγοράζουν- υπάρχει μια ολόκληρη διαδρομή από την παραγωγή έως την κατανάλωση, η οποία μπορεί να γίνει φιλικότερη προς το περιβάλλον
Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραγωγή λαχανικών στην Ελλάδα το 2024 ξεπέρασε τα 1,2 εκατομμύρια τόνους, με τις ντομάτες και τις πιπεριές να κατέχουν σημαντικό μερίδιο. Αντίστοιχα, η παραγωγή φρούτων παραμένει βασικός πυλώνας του αγροτικού τομέα, ξεπερνώντας τους 3,2 εκατομμύρια τόνους το 2024. Με την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για ελληνικά φρούτα και λαχανικά, η υιοθέτηση βιώσιμων συσκευασιών μπορεί να ενισχύσει τη διάρκεια ζωής των προϊόντων, να μειώσει τις εκπομπές από τις μεταφορές και να αναδείξει τους Έλληνες εξαγωγείς ως ηγέτες σε φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.
Τολμώ επίσης να παρατηρήσω ότι, παρά το γεγονός ότι συζητάμε πολύ συχνά τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού τομέα στη χώρα μας και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και καινοτομίας, απουσιάζει η διάσταση της συσκευασίας από κάθε σχετική πρόταση. Σε αυτό το πλαίσιο, προσβλέπουμε στη βοήθεια όλων των ενδιαφερομένων μερών για να αντιστρέψουμε αυτήν την τάση, επιτυγχάνοντας μείωση του πλαστικού και αντικατάσταση όλων των συσκευασιών μίας χρήσης με ανακυκλώσιμες και βιοαποικοδομήσιμες.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι στις σύνθετες προκλήσεις που δημιουργούν οι νέες κλιματικές συνθήκες, υπάρχει ένας πολύτιμος σύμμαχος που λέγεται κυματοειδής συσκευασία, η οποία παραμένει η κορυφαία, βιώσιμη λύση. Θα πρέπει όλες οι εταιρείες του κλάδου να μάθουμε να λειτουργούμε ως πρεσβευτές της κυκλικής οικονομίας, συνεχίζοντας την προσπάθεια που έχουμε ξεκινήσει για τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας
Η ώρα δράσης για το περιβάλλον είναι τώρα! Η αντικατάσταση των πλαστικών και επιβαρυντικών προς το περιβάλλον συσκευασιών με κιβώτια από κυματοειδές χαρτόνι, θα έχει-σύμφωνα με όλους τους προγνωστικούς δείκτες- άμεσο, μετρήσιμο και ουσιαστικό αποτύπωμα στην εθνική προσπάθεια για την αειφορία.
*Ο κ. Ορέστης Ματανάκης είναι Εμπορικός Διευθυντής της DS Smith Hellas, μία από τις εταιρείες του ομίλου International Paper
