Του Paul Iddon
Αν και οι συντονισμένες επιθέσεις της Ουκρανίας την 1η Ιουνίου με drones σε ρωσικές αεροπορικές βάσεις ήταν πρωτοφανείς, εντούτοις ήταν και αναπόφευκτες. Τα τελευταία χρόνια, πολλά περιστατικά στη Μέση Ανατολή προανήγγειλαν ότι τα φθηνά drones θα αλλάξουν ριζικά τη φύση των σύγχρονων πολέμων.
Στην επιχείρηση "Ιστός της αράχνης" 117 επιθετικά μικρά, φτηνά drones εμφανίστηκαν μέσα από κρυμμένα κιβώτια σε φορτηγά που ήταν σταθμευμένα κοντά σε ρωσικές αεροπορικές βάσεις - χιλιάδες μίλια μακριά από την Ουκρανία. Τα drones πέταξαν πάνω από ρωσικά βομβαρδιστικά Tupolev και χτύπησαν τουλάχιστον 40, προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές, με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να εκτιμά ότι η επίθεση εξουδετέρωσε το 34% του στόλου των βομβαρδιστικών της Ρωσίας. Τα drones που κόστιζαν μερικές χιλιάδες δολάρια έκαστο προκάλεσαν ζημιές ύψους 7 δισ. δολαρίων.
Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν στο Associated Press ότι η επιχείρηση σχεδιαζόταν επί 18 μήνες. Από μιαν άλλη οπτική, η επίθεση αυτή προετοιμαζόταν εδώ και πάνω από μια δεκαετία, εφόσον είναι γνωστό πως τα εν λόγω drones μπορούν να προκαλέσουν ανυπολόγιστες καταστροφές με μικρό κόστος ή κίνδυνο για τον επιτιθέμενο.
Μια σειρά από γεγονότα στη Μέση Ανατολή κατά την τελευταία δεκαετία προμήνυαν πως τα drones θα άλλαζαν τη φύση των σύγχρονων πολέμων.
Στις 2 Οκτωβρίου 2016, ένα drone του Ισλαμικού Κράτους, εξοπλισμένο με εκρηκτικά, έπληξε μια θέση έξω από την πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, το Ερμπίλ, σκοτώνοντας δύο Κούρδους Πεσμεργκά και τραυματίζοντας δύο μέλη των γαλλικών ειδικών δυνάμεων. Η επίθεση ήταν πρωτοφανής και, σχεδόν εννέα χρόνια αργότερα, μια σαφής ένδειξη για το πώς τα drones θα άλλαζαν το πώς διεξάγεται ο σύγχρονος πόλεμος.
Εκείνη την εποχή, οι Πεσμεργκά είχαν αναπτυχθεί σε μια γραμμή μετώπου μήκους περίπου 600 μιλίων ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος που είχε καταλάβει το ένα τρίτο της επικράτειας του Ιράκ. Οι μεγάλες απειλές που αντιμετώπιζαν οι Πεσμεργκά στη γραμμή του μετώπου δεν ήταν τα drones του ISIS. Τότε, το ISIS έστελνε αυτοκίνητα ή φορτηγά γεμάτα με εκρηκτικά προς τις θέσεις των Κούρδων. Συνήθως τα πολυβόλα και τα RPG δεν μπορούσαν να ανακόψουν αυτές τις κινητές βόμβες προτού χτυπήσουν τους στόχους τους. Η Γερμανία δώρισε αντιαρματικούς πυραύλους MILAN για να αντιμετωπίσουν οι Κούρδοι τις επιθέσεις του ISIS.
Για μήνες, η γραμμή του μετώπου έμενε στάσιμη, όπως στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκτός από τις επιθέσεις με οχήματα φορτωμένα με εκρηκτικά, το ISIS δεν είχε πολλές δυνατότητες για να πλήξει τις κουρδικές θέσεις ή βαθύτερα στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Η επίθεση του ISIS με drone τον Οκτώβριο του 2016 προμήνυε πως η κατάσταση άλλαζε.
Χρόνια μετά, οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές έβαλαν στο στόχαστρό τους αμερικανικά στρατεύματα που στάθμευαν στο ιρακινό Κουρδιστάν χρησιμοποιώντας drones με εκρηκτικά. Στις 26 Οκτωβρίου 2023, ένα drone με εκρηκτικά "παρέκαμψε" την αεράμυνα μιας αμερικανικής βάσης και "χτύπησε" τον δεύτερο όροφο ενός στρατώνα. Ως εκ θαύματος, δεν εξεράγη λόγω δυσλειτουργίας στον εκρηκτικό του μηχανισμό.
Η ρωσική εμπειρία από επιθέσεις με drones
Όταν η Ρωσία επενέβη στον συριακό εμφύλιο το 2015, οι αντίπαλοι του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ δεν είχαν πολλά μέσα για να αντιμετωπίσουν τη συριακή ή τη ρωσική αεροπορία. Επιπλέον, δεν διέθεταν ουσιαστική αεράμυνα για να προστατευθούν. Η Ρωσία χρησιμοποίησε αυτή τη συνθήκη προς όφελός της. Ανέπτυξε βομβαρδιστικά στην αεροπορική βάση Hmeimim στη Συρία και σφυροκόπησε περιοχές που ελέγχονταν από την αντιπολίτευση σε ολόκληρη την επικράτεια, σκοτώνοντας χιλιάδες αμάχους. Εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να δοκιμάσει τα βομβαρδιστικά της - πολλά από τα Tupolev που αχρηστεύθηκαν την Κυριακή.
Η Ρωσία ανέπτυξε επίσης αντιαεροπορικά συστήματα μεσαίου βεληνεκούς Pantsir-S1 στη βάση Hmeimim, κίνηση που οι επικριτές της την αποδοκίμασαν υποστηρίζοντας πως αποδείκνυε ότι η επίσημη αιτιολογία της Μόσχας για την επέμβαση της στη Συρία (η καταπολέμηση του ISIS, δήλαδή) ήταν προσχηματική. (Ήταν, μα για άλλον λόγο.) Εξάλλου, όπως έλεγαν οι επικριτές της Μόσχας, το ISIS δεν διέθετε αεροπορική δύναμη.
Η ανάπτυξη της αεράμυνας αποδείχθηκε σοφή κίνηση από πλευράς Ρωσίας. Δεκατρία drones τύπου "DIY" που κατασκευάστηκαν από τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις στη Συρία επιτέθηκαν στη βάση Hmeimim, όπου θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες και ζημιές. Η ρωσική αεράμυνα και τα ράνταρ εντόπισαν και αναχαίτισαν εγκαίρως τους 13 "μικρού μεγέθους εναέριους στόχους". Παρ' όλα αυτά, ο αντίκτυπος αυτής της απόπειρας επίθεσης ήταν εμφανείς, και προμηνυόταν "ένα πολύ σκοτεινό μέλλον".
Τα επόμενα drones ήταν πιο εξελιγμένα και μεγαλύτερα από εκείνα που συμμετείχαν στη μάλλον ερασιτεχνική απόπειρα εναντίον της βάσης Hmeimim.
Τουρκία και Ισραήλ δείχνουν πώς τα drones αλλάζουν τις δυναμικές στον πόλεμο
Αργότερα εντός του ίδιους έτους, στο βόρειο Ιράκ, η Τουρκία έδειξε για πρώτη φορά την ικανότητά της να πραγματοποιεί στοχευμένες δολοφονίες χρησιμοποιώντας το τουρκικής κατασκευής drone Bayraktar, όταν σκότωσε με πλήγματα ακριβείας ένα ανώτερο μέλος μιας πολιτοφυλακής των Γιαζίντι που συνδέεται με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK). Στα χρόνια που μεσολάβησαν, η Τουρκία εξόντωσε αρκετά μέλη της ηγεσίας της πολιτοφυλακής χρησιμοποιώντας τα ίδια drones, αλλάζοντας τα δεδομένα στην περιοχή, καθώς έως τότε μόνο το Ισραήλ διέθετε τέτοιες δυνατότητες.
Σε ένα πολύ πιο σημαντικό περιστατικό, drones ιρανικής κατασκευής που εκτοξεύτηκαν από τρεις θέσεις στις 14 Σεπτεμβρίου 2019, έπληξαν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας πετρελαίου Abqaiq και Khurais της Σαουδικής Αραβίας στα ανατολικά του Βασιλείου, μειώνοντας προσωρινά την παραγωγή πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας σχεδόν κατά το ήμισυ. Η επίθεση έπληξε συγκεκριμένα τμήματα των υποδομών που το Ριάντ μπόρεσε να επισκευάσει σύντομα. Εν ολίγοις, ήταν μια επίδειξη της ικανότητας του Ιράν να προκαλέσει σοβαρές ζημιές στη σαουδαραβική παραγωγή πετρελαίου, αν το θελήσει. Όπως σημείωσε ένας εμπειρογνώμονας, η επίθεση χρειάστηκε μόλις "δεκαεπτά λεπτά και drones και πυραύλους κρουζ αξίας κάτω των 2 εκατ. δολαρίων" για να προκαλέσουν δυνητικά ανυπολόγιστες ζημιές δισεκατομμυρίων.
Το Ισραήλ υπήρξε για πολλά χρόνια πρωτοπόρος δύναμη στα οπλισμένα drones στη Μέση Ανατολή, αξιοποιώντας τις εμπειρίες από τον πόλεμο με τον Λίβανο τη δεκαετία του 1980. Τα τελευταία χρόνια, σε αρκετές επιθέσεις εναντίον του Ιράν που αποδίδονται στο Ισραήλ φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκαν παρόμοιες μέθοδοι με την επιχείρηση "Ιστός της αράχνης", αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα.
Για παράδειγμα, στις 12 Φεβρουαρίου 2022, έξι drones με εκρηκτικά στόχευσαν μια ιρανική εγκατάσταση παραγωγής μη επανδρωμένων αεροσκαφών κοντά στην πόλη Kermanshah στα δυτικά του Ιράν, καταστρέφοντας εκατοντάδες drones σύμφωνα με ισραηλινές εκτιμήσεις. Δεδομένου του μικρού βεληνεκούς των εν λόγω drones, πιθανόν να πέρασαν κρυφά στη χώρα πριν από την επίθεση, ακόμα και με παρόμοιο τρόπο όπως στην περίπτωση του "Ιστού της αράχνης".
Μια άλλη μυστική επιχείρηση με τη χρήση περισσότερων drones έπληξε ένα κτίριο που συνδέεται με το ιρανικό πυραυλικό πρόγραμμα κοντά στην πόλη Ισφαχάν στις 28 Ιανουαρίου 2023.
Τα drones μεγάλου βεληνεκούς που έχουν συναρμολογηθεί από τους υποστηριζόμενους από το Ιράν Χούθι στην Υεμένη στόχευσαν επανειλημμένα το Ισραήλ το 2024. Το ιρανικό drone Samad, μεγάλου βεληνεκούς, που χρησιμοποιείται από τους Χούθι διένυσε περισσότερα από 1.600 μίλια. Αποφεύγοντας την ισραηλινή αεράμυνα, χτύπησε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων στο Τελ Αβίβ κοντά στην πρεσβεία των ΗΠΑ, σκοτώνοντας έναν άνθρωπο και τραυματίζοντας 10. Το περιστατικό ανάγκασε το Ισραήλ να εξαπολύσει την πρώτη από τις πολλές αεροπορικές επιδρομές του ως αντίποινα με στόχο υποδομές σε περιοχές της Υεμένης που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Χούθι.
Στα τέλη Νοεμβρίου 2024, η ισλαμιστική συριακή αντιπολιτευόμενη οργάνωση Hayat Tahrir al-Sham εξήλθε από τον θύλακά της στη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας και κατέλαβε γρήγορα τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Χαλέπι. Βασιζόμενη σε αυτή τη δυναμική και συντονιζόμενη με άλλες ομάδες της αντιπολίτευσης, η HTS προέλασε στην πρωτεύουσα, τη Δαμασκό, στις 8 Δεκεμβρίου, αναγκάζοντας τον Άσαντ να εγκαταλείψει τη χώρα και να καταφύγει στη Ρωσία.
Η ταχύτητα της επίθεσης της HTS βοηθήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το οπλοστάσιο drones που ανέπτυξε κατά τη διάρκεια των ετών του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Είναι ενδιαφέρον ότι οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες παρείχαν στην HTS 150 μη επανδρωμένα αεροσκάφη FPV και 200 χειριστές κατά τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της επίθεσής της. Η HTS χρησιμοποίησε επίσης αρκετές παρόμοιες μεθόδους με εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν στην Ουκρανία για να αναπτύξει drones και να αντισταθμίσει την έλλειψη αεροπορικής ισχύος.
"Αν και η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών δεν είναι κάτι καινούργιο στην περιοχή, η ανάπτυξη από την HTS ενός εγχώριου στόλου drones που περιλαμβάνει μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεγάλου βεληνεκούς, και η χρησιμοποίηση της τεχνολογίας τρισδιάστατης εκτύπωσης αποτελεί αξιοσημείωτη πρόοδο", έγραψε ο αναλυτής Rueben Dass στο Lawfare Media για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της οργάνωσης. "Καθώς η τεχνολογία των drones και η τρισδιάστατη εκτύπωση γίνονται φθηνότερες και πιο προσιτές, περισσότερες 'ομάδες' -που δεν θα μπορούσαν ποτέ να δημιουργήσουν τη δική τους πολεμική αεροπορία- θα είναι σε θέση να απειλούν από αέρος".
Η επιχείρηση "Ιστός της αράχνης" ανέβασε τον πήχη για το τι μπορούν να κάνουν αυτού του είδους τα drones υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Τα περιστατικά στη Μέση Ανατολή υποδηλώνουν από καιρό ότι μια τέτοια εξέλιξη ήταν αναπόφευκτη.
