Της Ελευθερίας Πιπεροπούλου
Ένα οικοσύστημα που βγαίνει σταδιακά από μια περίοδο διεθνούς επενδυτικής ύφεσης καταγράφει η έκθεση "State of European Tech 2025" της Atomico. Μετά το έντονο πάγωμα που χαρακτήρισε τον παγκόσμιο χώρο της τεχνολογίας τα τελευταία δύο χρόνια, η Ευρώπη επιστρέφει σε τροχιά σταθεροποίησης. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η χρηματοδότηση ευρωπαϊκών τεχνολογικών startups αναμένεται να κλείσει φέτος περίπου στα 44 δισ. δολάρια, με την εμφάνιση 28 νέων "μονόκερων" – ήτοι εταιρειών με αποτίμηση άνω του 1 δισ. δολ. Αν και η απόσταση από τα ιστορικά υψηλά του 2021 παραμένει μεγάλη, οι αριθμοί υποδηλώνουν ότι το 2024 αποτέλεσε το πραγματικό σημείο καμπής.
Η ανάκαμψη δεν αφορά μόνο την αύξηση των κεφαλαίων. Αντανακλά και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης ιδρυτών, επενδυτών και θεσμικών φορέων, που επανατοποθετούνται στην ευρωπαϊκή αγορά με πιο σαφή στρατηγική και σταθερές προσδοκίες. Παρ’ όλα αυτά, τα στοιχεία που δημοσίευσε η Atomico στο περιθώριο του Slush 2025 –του κορυφαίου διεθνούς φεστιβάλ καινοτομίας και startups που διεξάγεται στο Ελσίνκι– αποκαλύπτουν ότι η ένταση της ανάκαμψης αποδεικνύεται πολύ πιο συγκρατημένη σε σχέση με τις ΗΠΑ, όπου οι επενδύσεις εκτινάχθηκαν στο εννεάμηνο του 2025 στα 177 δισ. δολάρια, τροφοδοτούμενες από κολοσσιαίους γύρους στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι late-stage επενδυτικοί γύροι στην Ευρώπη είναι μικρότεροι, λιγότερο συχνοί και καθυστερούν σε σχέση με άλλες μεγάλες αγορές. Και όταν οι εταιρείες φτάνουν σε επίπεδο ωριμότητας, βρίσκονται αντιμέτωπες με δημόσιες αγορές που χαρακτηρίζονται από κατακερματισμό και ανεπαρκή ρευστότητα, για να στηρίξουν φιλοδοξίες διεθνούς επέκτασης. Σε αυτό το σημείο η Ευρώπη χρειάζεται μια ουσιαστική αλλαγή κλίμακας και ταχύτητας στην ικανότητά της να κινητοποιεί αναπτυξιακό κεφάλαιο.
Σε κρίσιμο σταυροδρόμι
Όπως τονίζει η έκθεση της Atomico, η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς το τεχνολογικό της οικοσύστημα, ύστερα από μία δεκαετία αδιάκοπης ανόδου, ωριμάζει και αντιμετωπίζει πλέον τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του επόμενου μεγάλου κύκλου. Σύμφωνα με την έκθεση του 2024, τα τελευταία δέκα χρόνια αποτέλεσαν περίοδο εντυπωσιακής ανάπτυξης: τα επίπεδα επενδύσεων έχουν αυξηθεί πάνω από δέκα φορές από το 2015, η δεξαμενή ταλέντου έχει επταπλασιαστεί, ενώ ο αριθμός των επιχειρήσεων αξίας άνω του 1 δισ. δολαρίων έχει υπερτριπλασιαστεί. Πλέον, η Ευρώπη μετρά πέντε εταιρείες με αξία που ξεπερνά τα 100 δισ. δολάρια.
Το ευρωπαϊκό τεχνολογικό οικοσύστημα έχει σημειώσει ένα εντυπωσιακό άλμα την τελευταία δεκαετία. Από μια αξία μικρότερη του 1 τρισ. δολαρίων πριν από δέκα χρόνια, σήμερα υπολογίζεται ότι φτάνει τα 4 τρισ. δολάρια. Παρ’ όλα αυτά, η πραγματική του δυναμική παραμένει ακόμη ανεκμετάλλευτη.
Η ευρωπαϊκή τεχνολογία έχει πολλά θετικά στοιχεία υπέρ της, και το ευρύτερο περιβάλλον το αναγνωρίζει. Με την πάροδο των ετών, η κοινότητα καταγράφει ολοένα και υψηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας για το μέλλον. Η έρευνα του 2025 δείχνει ότι το 50% των συμμετεχόντων αισθάνονται πιο αισιόδοξοι σε σχέση με πριν από 12 μήνες, έναντι 34% το 2024 – ένα από τα υψηλότερα ποσοστά της τελευταίας δεκαετίας. Ωστόσο, η αισιοδοξία αυτή δεν είναι καθολική. Παρά την πρόοδο, η τεχνολογική κοινότητα εξακολουθεί να εμφανίζει ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής τεχνολογίας. Το 50% είναι σημαντικό, αλλά απέχει ακόμη από το πλήρες επίπεδο εμπιστοσύνης. Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζει μια βαθύτερη, δομική πραγματικότητα: η Ευρώπη δεν έχει ακόμη πείσει πλήρως όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη ότι αποτελεί το ιδανικό μέρος για τη δημιουργία παγκόσμιων πρωταθλητών.
Η άνοδος του deep tech
Σύμφωνα με την Atomico, το 2025 το 36% των ευρωπαϊκών επενδύσεων venture capital κατευθύνθηκε σε εταιρείες deep tech – ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από το 19% που καταγραφόταν το 2021. Ο κλάδος γνωρίζει εντυπωσιακές στιγμές, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη χρηματοδότηση 660 εκατ. δολαρίων της Helsing (Series D), τη συγκέντρωση 600 εκατ. δολαρίων από την Isomorphic Labs μετά την απόσχισή της από τη DeepMind, ή την επέκταση του Series A γύρου της Proxima Fusion στα 200 εκατ. ευρώ.
Ωστόσο, παρά τη γρήγορη ανάπτυξη, η συνολική κλίμακα παραμένει μικρή σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι γύροι χρηματοδότησης είναι συχνά κατά μία τάξη μεγέθους μεγαλύτεροι. Ενδεικτικά: ο γιγαντιαίος γύρος χρηματοδότησης 40 δισ. δολαρίων της OpenAI και η άντληση 2,5 δισ. δολαρίων της Anduril –με 1 δισ. να προέρχεται από έναν μόνο επενδυτή– αποτυπώνουν το επίπεδο διαθέσιμου κεφαλαίου που υπάρχει στις ΗΠΑ.
Το ευρωπαϊκό deep tech αναπτύσσεται γρήγορα, όμως η κεφαλαιακή ένταση αυτού του μεγέθους παραμένει σε μεγάλο βαθμό εκτός εμβέλειας. Και αυτό είναι κρίσιμο, γιατί στη βιομηχανία της τεχνολογίας λίγες μόνο εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο, να προσφέρουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας και να αποφέρουν τις υψηλότερες αποδόσεις.
Η δυναμική των pension funds
Η ενίσχυση της χρηματοδοτικής δυναμικής των ανερχόμενων ευρωπαϊκών "πρωταθλητών" περνά μέσα από την αξιοποίηση των βαθύτερων δεξαμενών κεφαλαίου της ηπείρου. Ωστόσο, τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν ελάχιστα στο venture capital σε σύγκριση με τα αντίστοιχα των ΗΠΑ. Ενώ τα αμερικανικά funds τοποθετούν περίπου το 0,03% των συνολικών υπό διαχείριση κεφαλαίων σε venture capital, τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν μόλις το ένα τρίτο αυτού του ποσοστού – περίπου 0,01%. Ακόμη και μέσα στην Ευρώπη, οι αποκλίσεις είναι μεγάλες: από 0,023% στη Γαλλία και την Benelux, έως το εξαιρετικά χαμηλό 0,001% στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.
Αν τα ευρωπαϊκά funds εξισώνονταν με τα αμερικανικά, θα μπορούσαν να απελευθερώσουν επιπλέον 210 δισ. δολάρια για το οικοσύστημα την επόμενη δεκαετία. Μια τέτοια ενίσχυση θα είχε πραγματικό αντίκτυπο – αλλά είναι σαφές ότι, αν και αναγκαία, δεν αρκεί από μόνη της.
