Του Mike Patton
Θα φέρουν πληθωρισμό οι δασμοί; Καθώς Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι διαφωνούν για τις επιπτώσεις των δασμών στον πληθωρισμό και στην οικονομία, οι Αμερικανοί ψάχνουν την απάντηση. Ας δούμε ποιοι παράγοντες προκαλούν πληθωρισμό, ας εξετάσουμε τι συνέβη τις περιόδους με υψηλό πληθωρισμό στις ΗΠΑ από το 1800 και εντέλει τι μας δείχνουν τα γεγονότα. Συχνά πολιτική και γεγονότα έρχονται σε αντίθεση. Μα οι αριθμοί λένε την αλήθεια.
Αιτίες του πληθωρισμού
Ο πληθωρισμός εμφανίζεται όταν υπάρχουν πάρα πολλά δολάρια που κυνηγούν πολύ λίγα αγαθά. Για παράδειγμα, κατά την πρόσφατη πανδημία, οι εφοδιαστικές αλυσίδες διαταράχθηκαν, η προμήθεια ειδών όπως χαρτί υγείας και άλλα είδη πρώτης ανάγκης δυσκόλεψε. Παράλληλα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ενίσχυσε την προσφορά χρήματος για να διασφαλίσει ότι η οικονομία δεν θα βυθιστεί σε ύφεση. Αυτοί οι παράγοντες προκάλεσαν αύξηση της ζήτησης και μείωση της προσφοράς, κι έτσι ο πληθωρισμός έφτασε στο 9,1% τον Ιούνιο του 2022. Μια άλλη αιτία πληθωρισμού είναι η πτώση του δολαρίου: αφού το αδύναμο δολάριο κάνει πιο ακριβές τις εισαγωγές.
Πληθωρισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες: 1800 - 2024
Αν εξετάσουμε τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ σε ετησία βάση από το 1800, θα δούμε ότι ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 6% 30 φορές και το 8% 20 φορές. Τι προκάλεσε αυτή την αύξηση;
Σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ότι πριν το 1913, οι δασμοί αποτελούσαν την κύρια πηγή εσόδων για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Το 1913 δημιουργήθηκε το σύγχρονο σύστημα φορολόγησης εισοδήματος. Ο πρώτος φορολογικός συντελεστής εισοδήματος (εξαιρουμένου ενός προσωρινού φόρου για τη χρηματοδότηση του Εμφυλίου Πολέμου) κυμαινόταν από 1% έως 7%. Το 1916, ο ανώτατος συντελεστής αυξήθηκε στο 15%. Έναν χρόνο μετά εκτινάχθηκε στο 67%. Τα ομοσπονδιακά έσοδα αυξήθηκαν και οι δασμοί έχασαν τη σημασία τους. Στην πραγματικότητα, μετά την υπογραφή του νόμου Smooth-Hawley Tariff Act από τον Πρόεδρο Χούβερ το 1930, οι δασμοί παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητοι μέχρι το 2018 και τις φετινές δασμολογικές κινήσεις του Τραμπ.
Πληθωρισμός – αρχές του 1800: Από το 1800 και με βάση τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Μινεάπολις, ο πληθωρισμός έφτασε το 9,1% το 1808. Τι τον προκάλεσε; Το 1807, ο Πρόεδρος Τζέφερσον υπέγραψε τον νόμο Embargo Act, ο οποίος περιόρισε το εμπόριο και μείωσε την προσφορά. Ο πληθωρισμός έφτασε το 13,7% το 1813 και το 8,6% το 1814, λόγω της αύξησης των κρατικών δαπανών για τη χρηματοδότηση του "Πολέμου του 1812" εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. Ο πόλεμος διέκοψε την εμπορική δραστηριότητα και μείωσε την προσφορά. Και στις δύο περιπτώσεις, υπήρχαν πάρα πολλά δολάρια που "κυνηγούσαν" πολύ λίγα αγαθά. Κατά τον υπόλοιπο 19ο αιώνα, ο πληθωρισμός έπιασε ή ξεπέρασε το 6% σε έξι διαφορετικές περιπτώσεις.
Πληθωρισμός κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο πληθωρισμός έφτασε το 7,7% (1916), το 17,8% (1917), το 17,3% (1918), το 15,2% (1919) και το 15,6% (1920). Αυτός ο επίμονος πληθωρισμός οφειλόταν στην αύξηση των κρατικών δαπανών, η οποία οδήγησε σε ενίσχυση της ζήτησης, ενώ ο πόλεμος προκάλεσε διαταραχή στην προσφορά. Συνολικά, οι τιμές αυξήθηκαν κατά περίπου 73% από το 1916 έως το 1920.
Πληθωρισμός – δεκαετία 1970: Την περίοδο αυτή οι ΗΠΑ δέχθηκαν μάλλον τις χειρότερες πληθωριστικές πιέσεις. Από το 1973 έως το 1982, ο πληθωρισμός κινήθηκε στο εύρος του 5,7% (1976) έως 13,5% (1980). Αυτός ο κύκλος πληθωρισμού οφειλόταν στις σημαντικά υψηλότερες τιμές του πετρελαίου, στις υπερβολικές ομοσπονδιακές δαπάνες καθώς η κυβέρνηση χρηματοδοτούσε τα ελλείμματα της, και σε ένα σοκ προσφοράς. Συνολικά, οι τιμές αυξήθηκαν κατά περίπου 87% κατά περίοδο αυτή.
Ποιος πληρώνει τους δασμούς;
Θα πληρώσουν οι καταναλωτές τον λογαριασμό; Όχι απαραίτητα. Όταν επιβάλλονται δασμοί, ένα μέρος αυτών μπορεί να καταβληθεί από την κυβέρνηση της εξαγωγικής χώρας ως επιδότηση στην εταιρεία που εξάγει. Ένα μέρος του δασμού μπορεί να καλυφθεί από την εξαγωγική εταιρεία. Άλλο μέρος του δασμού μπορεί να καταβληθεί από την εταιρεία που εισάγει. Ό,τι μένει το πληρώνει ο καταναλωτής.
Τι θα κάνουν οι καταναλωτές;
Οι καταναλωτές έχουν τρεις επιλογές. Κάποιοι θα πληρώσουν την υψηλότερη τιμή του εισαγόμενου προϊόντος. Κάποιοι θα αγοράσουν ένα φθηνότερο εναλλακτικό προϊόν, αν υπάρχει. Τέλος, κάποιοι δεν θα το αγοράσουν καθόλου, ειδικά αν το προϊόν δεν είναι απαραίτητο. Να σημειωθεί ότι αν ο καταναλωτής μπορεί να βρει μια εναλλακτική λύση σε χαμηλότερη τιμή από το εισαγόμενο προϊόν, και αυτή παράγεται στις ΗΠΑ, τότε θα μπορούσαν να αυξηθούν τα κέρδη της αμερικανικής εταιρείας και εν γένει να τονωθεί η αμερικανική οικονομία.
Θα είναι αλλιώς αυτήν τη φορά;
Θα αυξηθεί ο πληθωρισμός λόγω των δασμών; Πιθανόν. Αν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στείλει επιταγές στους Αμερικανούς με βάση τις εξοικονομήσεις από το DOGE, ή αν η κυβέρνηση αυξήσει με άλλον τρόπο τις δαπάνες, η ζήτηση θα ενισχυθεί. Αν οι δασμοί προκαλέσουν διαταραχή στις εφοδιαστικές αλυσίδες, κάτι που είναι σχεδόν βέβαιο, η προσφορά θα μειωθεί. Αυξημένη ζήτηση με μειωμένη προσφορά οδηγεί σε υψηλότερο πληθωρισμό. Αυτό που δυσκολεύει την πρόβλεψη είναι πως αυτήν τη φορά οι δασμοί είναι γενικευμένοι. Επιπλέον οι τιμές παραγωγού -στην τελευταία έκθεση- ήταν αρκετά υψηλές. Συνήθως ο πληθωρισμός φαίνεται πρώτα στις τιμές παραγωγού και μετά στις τιμές καταναλωτή.
Εν κατακλείδι
Αν και οι δασμοί φέρουν πληθωριστικό χαρακτήρα, δεν είναι όσο βέβαιο μάς έχουν κάνει να πιστεύουμε ότι θα αυξήσουν τον πληθωρισμό. Ιστορικά, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ "πυροδοτήθηκε" από ανισορροπία στη σχέση προσφοράς και ζήτησης, και όχι από τους δασμούς. Στην πραγματικότητα, οι δασμοί είναι ένας φόρος, και οι φόροι αποτελούν εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη. Επομένως, οι δασμοί θα μπορούσαν να έχουν αρνητική επίδραση στην οικονομία, κάτι που μπορεί να εξηγεί γιατί ο Τραμπ πιέζει την Ομοσπονδιακή Τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια για να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη.
