Του James Broughel
Δημοσίευμα των Financial Times στις αρχές Νοεμβρίου ανέφερε πως ο Βλαντίμιρ Πούτιν ίσως εξετάζει το ενδεχόμενο μιας πυρηνικής επίθεσης στην Ουκρανία – αλλά όχι όπως τη νομίζετε. Αντί να πυροδοτήσει μια πυρηνική βόμβα πάνω από μια ουκρανική πόλη –σε μια "συμβατική πυρηνική επίθεση", εάν στέκει αυτός ο ορισμός– η Ρωσία θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια βόμβα –πολύ ψηλά στην ατμόσφαιρα– εξαπολύοντας ένα χτύπημα ηλεκτρομαγνητικού παλμού (EMP) που θα κατέστρεφε σχεδόν όλα τα επίγεια ηλεκτρονικά μέσα σε ακτίνα εκατοντάδων ή και χιλιάδων χιλιομέτρων.
Το πιθανό αποτέλεσμα μιας τέτοιας επίθεσης θα ήταν να περιορίσει την Ουκρανία σε πιο αμυντικό ρόλο, καθώς θα πρέπει να ανοικοδομήσει τις υποδομές της. Η πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια και στο νερό είναι ήδη πρόβλημα στην Ουκρανία – μια επίθεση ηλεκτρομαγνητικού παλμού θα επιδείνωνε την ανθρωπιστική κρίση σε μαζική κλίμακα. Το χάος που θα ακολουθούσε θα πρόσφερε στη Μόσχα ευνοϊκές συνθήκες για να εξαπολύσει μια νέα ολομέτωπη επίθεση.
Η απειλή αυτή υφίσταται και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Υπάρχουν, όμως, και παράγοντες που αποτρέπουν από ένα τέτοιο χτύπημα – τουλάχιστον, στο εγγύς μέλλον. Το γεγονός αυτό διασφαλίζει μεν ότι η σύγκρουση παραμένει περιορισμένη προς ώρας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά κράτη –ιδίως τα μέλη του ΝΑΤΟ– πρέπει να θεωρούν δεδομένη την μη εμπλοκή τους.
Ένα χτύπημα ηλεκτρομαγνητικού παλμού σημαίνει την πυροδότηση ενός μηχανισμού πυρηνικής ενέργειας στη στρατόσφαιρα. Πολύ λίγες χώρες έχουν τις πυρηνικές και βαλλιστικές πυραυλικές δυνατότητες για να υλοποιήσουν μια τέτοια επίθεση, και ακόμη λιγότερα είναι γνωστά για τις επιπτώσεις της δεδομένου ότι σχεδόν όλες οι δοκιμές έχουν πραγματοποιηθεί κοντά στην επιφάνεια της Γης. (Με εξαίρεση αρκετές δοκιμαστικές διαδικασίες στη Σοβιετική Ένωση στις αρχές της δεκαετίας του 1960).
Μια επίθεση ηλεκτρομαγνητικού παλμού μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, οι οποίες ποικίλλουν ως προς την ένταση και τη διάρκειά τους, αλλά οι συνέπειες είναι παρόμοιες. Τα περισσότερα ηλεκτρονικά συστήματα εντός της εμβέλειας μιας έκρηξης θα αναφλεγούν. Τα οχήματα δεν θα μπορούν να μετακινηθούν, ενώ η λειτουργία κινητών τηλεφώνων, τηλεοράσεων και διαδικτύου θα διακοπεί. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, οι βασικές υπηρεσίες ηλεκτρικής ενέργειας θα καταστραφούν ενδεχομένως σε όλη την επικράτεια.
Ένα χτύπημα ηλεκτρομαγνητικού παλμού θα μπορούσε να έχει δυσμενέστερες συνέπειες ακόμη και από τη "συμβατική πυρηνική επίθεση”, καθώς άνθρωποι θα παλεύουν επί εβδομάδες –και περισσότερο– για να βρουν τα προς το ζην: τρόφιμα, νερό, μεταφορικά μέσα και θέρμανση. Ωστόσο, η Ρωσία μπορεί να μην είναι έτοιμη να προχωρήσει σε μια τέτοια ενέργεια.
Επιθέσεις ηλεκτρομαγνητικού παλμού δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν τοπικά. Η έκρηξη στη στρατόσφαιρα εκπέμπει έναν παλμό που εκτείνεται προς πάσα κατεύθυνση. Δυνητικά η Ρωσία θα κατέστρεφε τις ουκρανικές δυνάμεις και υποδομές, αλλά αναπόφευκτα θα προκαλούσε ζημιές και σε άλλους: όπως κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ αλλά… και σε βάρος της.
Πιο εστιασμένες επιθέσεις ηλεκτρομαγνητικού παλμού είναι εφικτές, εφόσον η έκρηξη πυροδοτηθεί σε πιο κοντινή απόσταση με την επιφάνεια της Γης. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, είναι η έκρηξη και όχι ο παλμός που προκαλεί παρενέργειες. Εν ολίγοις, οι "παραδοσιακές" εκρήξεις πυρηνικών βομβών παράγουν επίσης ηλεκτρομαγνητικό παλμό, αλλά είναι η έκρηξη και η ακτινοβολία που προκαλούν τον όλεθρο και όχι ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός.
Έτσι, σημαντικά μειονεκτήματα ενέχουν όλες οι επιλογές του Πούτιν. Μια επίθεση ηλεκτρομαγνητικού παλμού θα σήμαινε ενδεχομένως και αυτο-καταστροφές στο ρωσικό έδαφος και οπωσδήποτε την οργή του ΝΑΤΟ. Ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η χρήση πυρηνικών όπλων ομοιάζει με μια επίθεση στον κυβερνοχώρο, και επομένως δεν παραβιάζει κανέναν κανόνα πολέμου όσον αφορά τη χρήση πυρηνικών. Ωστόσο, οι χώρες του ΝΑΤΟ δύσκολα θα "χάψουν" αυτό το επιχείρημα.
Οι επιθέσεις ηλεκτρομαγνητικού παλμού που δεν βασίζονται σε πυρηνικά όπλα είναι επίσης μια επιλογή. Αυτές, όμως, έχουν μικρότερη ένταση και μικρότερη εμβέλεια από τις πυρηνικές ηλεκτρομαγνητικού παλμού. Εάν ο Πούτιν χρησιμοποιήσει τον ηλεκτρομαγνητικό παλμό ως τακτική πολέμου, μπορεί να δει θετικά αποτελέσματα για τις δυνάμεις του βραχυπρόθεσμα, αλλά ενδεχομένως δεν θα καταφέρει να αλλάξει δραματικά την έκβαση του πολέμου.
Τέλος, μια "συμβατική πυρηνική επίθεση" σε μια ουκρανική πόλη συγκαταλέγεται επίσης στις ρωσικές επιλογές. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να μεταβάλει τη ροή των πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά θα έσπαγε τα διεθνή ταμπού για τη χρήση πυρηνικών όπλων και θα μπορούσε να πυροδοτήσει την αντίδραση του ΝΑΤΟ.
Όσο η Ρωσία ευελπιστεί πως θα κερδίσει αυτόν τον πόλεμο με τις συνήθεις μεθόδους, πιθανότατα θα παραμείνει εντός των κανόνων του σύγχρονου πολέμου. Ωστόσο, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το status quo θα ισχύει για πάντα. Όσο παρατείνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, τόσο απελπίζεται η Ρωσία και τόσο πιο πιθανό είναι ο Πούτιν να επιστρατεύσει ακραίες λύσεις για να γείρει τις συνθήκες υπέρ του. Μια πυρηνική επίθεση με ηλεκτρομαγνητικό παλμό δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να είναι προετοιμασμένες για κάθε ενδεχόμενο. Η απόγνωση πράττει απεγνωσμένα και αυτό πρέπει να μας ανησυχεί.
