Του Iain Martin
Ένα όπλο έπεισε τον Markus Villig ότι έκανε… λάθος τη δουλειά. Το 2015, ο ιδρυτής της Bolt βρισκόταν στο Βελιγράδι και προσπαθούσε να πείσει ένα από τα μεγάλα "κεφάλια" των οδηγών ταξί στην πρωτεύουσα της Σερβίας να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή του. Το περίστροφο που ακούμπησε ο άνθρωπος αυτός πάνω στο γραφείο του τότε 21χρονου έστελνε ένα σαφές μήνυμα και Villig, ο οποίος πριν από δύο χρόνια είχε ιδρύσει την Bolt μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Martin, ήταν πλέον βέβαιος ότι δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με αυτούς τους ανθρώπους. "Δεν ήταν και πολύ καλοί τύποι για να κάνεις δουλειές μαζί τους", θυμάται.
Αντί να συνεργαστεί με τις παραδοσιακές εταιρείες ταξί, ο Villig αποφάσισε να απευθυνθεί κατ’ ευθείαν στους οδηγούς και τους επιβάτες. Αυτή η κίνηση έφερε την Bolt –με έδρα την Εσθονία και με χρηματοδότηση που ανερχόταν στα 2 εκατ. δολάρια– σε θέση ανταγωνισμού με την Uber, η οποία ένα χρόνο νωρίτερα είχε σηκώσει 1,2 δισ. δολάρια σε αποτίμηση 17 δισ. δολαρίων. Η διαφορά ήταν τρομακτική. Λιγότερη τρομακτική, όμως, από το να βρίσκεσαι απέναντι από μια κάννη περιστρόφου.
Δεδομένου ότι ο Villig διέθετε μόλις το 0,01% της χρηματοδότησης που είχε η Uber, ήταν σαφές ότι έπρεπε να παίξει εντελώς διαφορετικά. Για αρχή, με φειδώ στα έξοδα. Και αντί να αναμετρηθεί με την Uber στις ανεπτυγμένες αγορές, η Bolt άρχισε να στοχεύει σε χώρες όπως η Πολωνία, όπου υπήρχε ελάχιστος –αν όχι, καθόλου– ανταγωνισμός.
Το εγχείρημα ήταν δύσκολο. Από το 2015 έως το 2019, ο Villig κατάφερε να αυξήσει τον τζίρο της Bolt στα 142 εκατ. δολάρια από 730.000 δολάρια. Δεν μπορούσε να σηκώσει μεγάλες απώλειες, οπότε λειτούργησε την εταιρεία με ισορροπημένο ισολογισμό. Η Uber, αντιθέτως, δαπάνησε 19,8 δισ. δολάρια, σχεδόν 6,3 εκατ. δολάρια την ημέρα, προτου εισαχθεί στο χρηματιστήριο το 2019.
Η λιτή προσέγγιση του Villig απέδωσε καρπούς. Η επιχείρηση διαθέτει πλέον περισσότερους από 3 εκατομμύρια οδηγούς, δραστηριοποιείται σε 45 χώρες και το 2021 απέφερε 570 εκατ. δολάρια. Στον τελευταίο γύρο χρηματοδότησης, τον Ιανουάριο του 2022, η εταιρεία αποτιμήθηκε στα 8,4 δισ. δολάρια – έκτοτε η κεφαλαιοποίηση των start-ups έχει υποχωρήσει και το 17% των μετοχών του 29χρονου Villig αξίζει σήμερα 700 εκατ. δολάρια, σύμφωνα με το Forbes.
Κατά καιρούς, ο Martin, 15 χρόνια μεγαλύτερος από τον Markus και βετεράνος της εσθονικής σκηνής των start-ups, έπρεπε να βάλει χέρι στις αποταμιεύσεις του για να καλύπτει τη μισθοδοσία. Ως επί το πλείστον, η Bolt βασίστηκε σε τεχνάσματα – όπως η πρόσληψη οδηγών μέσω Facebook αντί για φανταχτερές διαφημιστικές καμπάνιες, η πρόσληψη Εσθονών προγραμματιστών με χαμηλότερους μισθούς από της Bay Area και η λειτουργία της εταιρείας σε ένα φτηνό διαμέρισμα στην πρωτεύουσα της Εσθονίας, το Ταλίν. Η προμήθεια της Bolt ήταν το 15% του αντιτίμου για κάθε διαδρομή – και η εταιρεία έμαθε να επιβιώνει με αυτό το ποσό. "Οι επενδυτές είχαν κολλήσει στην ιδέα ότι σε αυτή την αγορά ο νικητής πρέπει να τα παίρνει όλα", σημειώνει ο Markus Villig.
Ενώ οι εγχώριοι χρηματοδότες του τον παρότρυναν να ακολουθήσει τον δρόμο άλλων ευρωπαϊκών start-ups στην προσπάθεια να διεισδύσει στην αμερικανική αγορά, ο Villig επέλεξε να επεκταθεί στη Νότια Αφρική, προσλαμβάνοντας όλο το προσωπικό μέσω Skype (του πρωτοπόρου τεχνολογικού μονόκερου της Εσθονίας). Πολλοί από τους Νοτιοαφρικανούς οδηγούς του και τους πελάτες τους δεν διέθεταν πιστωτικές κάρτες ή τραπεζικούς λογαριασμούς, οπότε προχώρησε γρήγορα σε πληρωμές με μετρητά. Τα έσοδα από τις αφρικανικές χώρες, όπως η Νότια Αφρική, η Νιγηρία και η Γκάνα, αντιπροσωπεύουν πλέον το ένα τρίτο των δραστηριοτήτων της Bolt.
Μετά από χρόνια λειτουργίας με ελάχιστους πόρους, o Villig βρήκε τελικά υποστήριξη από τον κινεζικό κολοσσό Didi και από τη Mercedes-Benz, προτού η Sequoia Capital και η Fidelity επενδύσουν 1,4 δισ. δολάρια σε δύο γύρους χρηματοδότησης μεταξύ Αυγούστου 2021 και Ιανουαρίου 2022.
Ο Villig έχει τώρα τα χρήματα –και την εντολή– για να ενισχύσει την ανάπτυξη της Bolt, αλλά πρέπει να προσέξει να μην πέσει στις παγίδες που έπεσε η Uber. Μπορεί να συγκέντρωσε χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου όπως η Uber το 2021, όμως η Bolt κατέγραψε και ζημιές –όπως η Uber– ύψους 622 εκατ. δολαρίων. Το μισό ποσό αφορά την αποπληρωμή ενός δανείου που λήφθηκε κατά την περίοδο της πανδημίας, ενώ μειώθηκε και ο αριθμός επιβατών και οδηγών. Επιπλέον, ο Villig έχει ξοδέψει χρόνο και χρήμα στην επίμονη προσπάθειά του να δημιουργήσει μια super-app που θα παρέχει υπηρεσίες μετακίνησης με σκούτερ και ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, καθώς και παράδοσης τροφίμων και ειδών σούπερ-μάρκετ.
Τα νούμερα δεν έχουν οριστικοποιηθεί για το 2022, αλλά η Bolt υποστηρίζει ότι μείωσε σημαντικά τις ζημιές της την προηγούμενη χρονιά και ο Villig διαμηνύει ότι τα έσοδα θα ισοφαρίσουν τα έξοδα έως το τέλος του 2023. "Βγαίνουμε από μια έντονη επενδυτική 5ετία σε πόλεις και πλέον δεν χρειάζεται να επενδύσουμε σε αυτές", υπογραμμίζει.
Μια παγίδα που έχει αποφύγει είναι η ροπή των Αμερικανών ιδρυτών προς τη σπατάλη. Ενώ ορισμένα VC funds δίνουν μάχη για να τιθασεύσουν τους επικεφαλής start-ups από το να χρησιμοποιούν ιδιωτικά τζετ για τις μετακινήσεις τους, οι επενδυτές της Bolt καμαρώνουν για τη λιτότητα του Villig. Η Bolt δεν εκδίδει πιστωτικές κάρτες, δεν δίνει τηλέφωνα ή άλλα εταιρικά "καλούδια" στους υπαλλήλους της, και μέχρι το 2019 ο Villig επέλεγε να μοιράζεται ένα δωμάτιο ξενοδοχείου όταν ταξίδευε στο εξωτερικό για να εξοικονομήσει χρήματα.
Πρόσφατα, ένας από τους πρώτους επενδυτές της εταιρείας τον εντόπισε στριμωγμένο στη μεσαία θέση ενός αεροπλάνου της Ryanair. Προφανώς, ο ύψους 1,80 μ. Villig δεν είχε χρησιμοποιήσει την αναβάθμιση των 14 δολαρίων για μια θέση στη σειρά εξόδου. "Ήμασταν εξαιρετικά λιτοί από την πρώτη μέρα, επειδή δεν είχαμε καθόλου χρήματα", λέει. "Σήμερα, η Bolt αποτελείται από 4.000 άτομα. Σκέφτονται τι ξοδεύουν κάθε μέρα, και αυτό είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημά μας".
Ενώ τους τελευταίους μήνες πολλοί τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν μειώσει τις θέσεις εργασίας τους, ο Villig λέει ότι δεν σχεδιάζει απολύσεις. Ένας συνδυασμός από εθελοντικές περικοπές μισθών και κρατικές επιχορηγήσεις γλίτωσε τους εργαζόμενους της Bolt από τα χειρότερα κατά την πανδημία, παρόλο που τα έσοδά της κατρακύλησαν κατά 80%. "Όταν ξεκίνησε η ανάκαμψη, είχαμε όλη την ομάδα στη θέση της", σημειώνει ο Villig.
Οι "στυγνές" τακτικές της Uber και η θρασύτατη περιφρόνηση προς τις κατά τόπους κυβερνητικές αρχές άνοιξαν τον δρόμο στην πιο ήπια στάση του Villig. Τώρα όμως που έχει μεγαλώσει, η Bolt αντιμετωπίζει τα ίδια εμπόδια που αντιμετώπισε στο παρελθόν η Uber: διαμαρτυρίες για τις αμοιβές, εκστρατείες για την επαναταξινόμηση των οδηγών ως υπαλλήλων και ανησυχίες για την ασφάλεια. Στην Εσθονία, ο Villig θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες, αλλά στο εξωτερικό, σε περιβάλλοντα με πιο αυστηρές ρυθμιστικές αρχές, η Bolt βρίσκεται μπροστά σε προκλήσεις.
Σύμφωνα με τον Villig, δεν χρειάζεται να αλλάξει την πορεία ούτε της Bolt ούτε τη δική του. "Υπήρξε έντονο ενδιαφέρον, αλλά αν πουλήσω την εταιρεία, θα πάω δύο εβδομάδες διακοπές, μετά θα επιστρέψω με μια πτήση της Ryanair και θα ξεκινήσω το επόμενο εγχείρημά μου", λέει. "Έχω δύο δεκαετίες δημιουργίας μπροστά μου".
