By Wesley Alexander Hill
Ο Ντόναλντ Τραμπ περιοδεύει στη Μέση Ανατολή και θέλει να πετύχει αυτό που δεν κατάφερε ο Μπάιντεν: να πείσει τη Σαουδική Αραβία και τις άλλες ηγέτιδες δυνάμεις στην περιοχή να ευθυγραμμιστούν με το όραμά του για την παγκόσμια ενέργεια, όπου κυριαρχούν τα ορυκτά καύσιμα. Ο Τραμπ υποσχέθηκε μια "πολύ, πολύ μεγάλη ανακοίνωση" πριν αναχωρήσει για τη Μέση Ανατολή. Στην ατζέντα του κυριαρχούν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και οι "Συμφωνίες του Αβραάμ". Οι ΗΠΑ ανησυχούν μήπως η Κίνα αποκτήσει ηγεμονικό ρόλο στον Περσικό Κόλπο μέσω των ενεργειακών εισαγωγών, του εμπορίου και των επενδύσεών της και συγχρόνως προσπαθούν να την εμποδίσουν από το να γίνει ο γεωστρατηγικός προστάτης του Ιράν.
Εδώ και πάνω από μια δεκαετία, η Κίνα είναι ο Νο1 καταναλωτής ενέργειας από τον Αραβικό Κόλπο ξεπερνώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα, με την εμπλοκή του Πεκίνου, κράτη της Μέσης Ανατολής όπως το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και το Κατάρ δεν βασίζονται πλέον αποκλειστικά στην αμερικανική ζήτηση για πετρέλαιο για να εξυπηρετήσουν τους κρατικούς τους προϋπολογισμούς. Η μετατόπιση αυτή ήταν αναπόφευκτη λόγω του τεράστιου πληθυσμού της Κίνας που αστικοποιείται και της οικονομικής ανάπτυξης. Η τάση αυτή συμπίπτει με την αύξηση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας στις ΗΠΑ, η οποία όχι μόνο μειώνει τις εισαγωγές ενέργειας από το εξωτερικό αλλά και καθιστά τις ΗΠΑ τον μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG και "καθαρής" ενέργειας στον κόσμο. Για να εμποδίσει την Κίνα από το να κερδίσει "έδαφος" στον Κόλπο, οι ΗΠΑ στηρίζονται σε ένα άλλο κράτος που διψά για ενέργεια: την Ινδία.
Το "μπάσιμο" της Ινδίας
Μετά την πρωτοβουλία για τις "Συμφωνίες του Αβραάμ", που εξομάλυναν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και τεσσάρων αραβικών κρατών, η Ουάσιγκτον πίεσε για τη συμφωνία I2U2 μεταξύ Ισραήλ, Ινδίας, Ηνωμένων Πολιτειών και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το σκεπτικό αυτής της συμφωνίας -που επιτεύχθηκε μετά την εξομάλυνση των σχέσεων ΗΑΕ και Ισραήλ- ήταν ότι η ζήτηση για ενέργεια από την πλευρά της Ινδίας θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως "καλός αγωγός" για τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Η ζήτηση από την Ινδία και η ενεργειακή παραγωγή των ΗΑΕ "κούμπωναν" με την ισραηλινή τεχνολογία και τους αμερικανικούς εξοπλισμούς. Η συμφωνία θα δημιουργούσε έναν πιο ασφαλή διάδρομο μεταφοράς ενέργειας από την Ινδία μέσω των ΗΑΕ και του Ισραήλ προς την Ευρώπη, σε βάρος της "κινεζικής οδού".
Για την Ινδία και τις ΗΠΑ, η συμφωνία αυτή ήταν αμοιβαία επωφελής. Για τις ΗΠΑ, η έντονη εμπλοκή μιας άλλης δύναμης που αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την "παρουσία" της Κίνας στην περιοχή θα εμπόδιζε το Πεκίνο να κεφαλαιοποίησει πολιτικά την οικονομική του επιρροή. Η ενίσχυση των δεσμών της Ινδίας με τη Μέση Ανατολή θα αντιστάθμιζε επίσης την εξάρτηση της Ινδίας από τη ρωσική ενέργεια, προωθώντας τα δυτικά συμφέροντα. Η Ινδία, από την πλευρά της, αποκτά καλύτερη πρόσβαση σε προσιτή -οικονομικά- ενέργεια, την οποία χρειάζεται για την οικονομική της ανάπτυξη. Ουσιάστικά, για την Ινδία η συμφωνία αυτή αποτελεί μια πλατφόρμα που πάνω της μπορεί να αναπτύξει τις πολιτικές της ως αναδυόμενη δύναμη και να "χτίσει" μια συμφέρουσα έμμεση σχέση ασφαλείας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την Ινδία να προμηθεύεται σύγχρονο στρατιωτικό εξοπλισμό από την Ουάσιγκτον και να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική αμυντική βιομηχανία.
Η απάντηση της Κίνας
Η αποκάλυψη ότι η Κίνα συνδράμει τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, που εμποδίζουν με τις επιθέσεις τους κατά πλοίων τη διακίνηση αγαθών μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, έχει ερμηνευθεί με διάφορους τρόπους. Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτή τη στάση είναι ένδειξη αδυναμίας μετά τους ισχυρισμούς ότι επρόκειτο για εκβιασμό με αντάλλαγμα την... ανενόχλητη διέλευση κινεζικών πλοίων. Άλλοι θεωρούν πως αποτελεί ύπουλη ένδειξη της παγκόσμιας επιρροής του Πεκίνου. Ωστόσο, και οι δύο ερμηνείες παραβλέπουν μια κρίσιμη πτυχή: η Κίνα βασίζεται όλο και περισσότερο στην ενέργεια της Μέσης Ανατολής και επεκτείνει την παρουσία της στην περιοχή, ιδίως στο Bab el-Mandeb μέσω του Τζιμπουτί και της Υεμένης, και στη διώρυγα του Σουέζ. Το Πεκίνο "τοποθετείται" για να κινηθεί ενάντια στα αμερικανικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου των θαλασσίως οδών μεταφοράς. Η κινεζική εμπλοκή στην περιοχή είναι περισσότερο "υποχρέωση" παρά επιλογή, με το Πεκίνο να αναλαμβάνει τον ρόλο της Ουάσιγκτον.
Η Κίνα δεν αγνόησε τη δημιουργία του μπλοκ I2U2 στη γεωοικονομία της Μέσης Ανατολής. Η άμεση αντιμετώπιση ή η διάλυση του μπλοκ θα ήταν μάταιη. Έτσι η Κίνα επιχείρησε να εκμεταλλευθεί τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς για να καλύψεις τις ενεργειακές της ανάγκες. Το διπλωματικό "πραξικόπημα" -δηλαδή, η μεσολάβηση της Κίνας για την εξομάλυνση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας και Ιράν- έδωσε τη δυνατότητα στο Πεκίνο να πετύχει κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν απωλέσει από το 1979: πρόσβαση και στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής.
Ο ρόλος του Κατάρ
Η Κίνα προσπάθησε επίσης να προσεγγίσει έναν άλλο παραδοσιακό σύμμαχο των ΗΠΑ στον Κόλπο: το Κατάρ. Πιστεύει ότι μπορεί να αποκομίσει οφέλη από την αντιπαλότητα του Κατάρ με τα ΗΑΕ.
Ιστορικά, το Κατάρ έχει ταχθεί στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών με πολλούς τρόπους. Όταν οι ΗΠΑ είχαν ελλείψεις σε φυσικό αέριο, το Κατάρ κάλυψε το κενό, βοηθώντας και στην κατασκευή του τερματικού σταθμού LNG Golden Pass στο Τέξας. Όταν η επανάσταση του σχιστόλιθου μεταμόρφωσε το ενεργειακό τοπίο στις αρχές της δεκαετίας του 2010, το Κατάρ συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ για τη μετατροπή του εν λόγω τερματικού σταθμού σε μονάδα που εξυπηρετούσε τις αμερικανικές εξαγωγές, στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας Κατάρ - ΗΠΑ. Σημειωτέον ότι οι ΗΠΑ έχουν επενδύσει περισσότερα από 600 δισ. δολάρια στο Κατάρ, η QatarEnergy συνεργάζεται με πολλές αμερικανικές εταιρείες, ενώ και τα δύο κράτη είναι καχύποπτα απέναντι νεοϊμπεριαλιστική ατζέντα του Ιράν.
Η επιδίωξη των ΗΠΑ να έχουν ηγετικό ρόλο στον τομέα του LNG θα βρει σύμμαχο το Κατάρ. Για παράδειγμα, εν μέσω "δασμολογικών πυρών", οι ΗΠΑ θα χρειάζονται πετροχημικά αξίας 100 δισ. δολαρίων για να τροφοδοτήσουν την εγχώρια παραγωγή. Το εργοστάσιο πετροχημικών Golden Triangle των ΗΠΑ-Κατάρ αναμένεται να λειτουργήσει το 2027 και θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη ολοκληρωμένη εγκατάσταση πολυμερών στον κόσμο. Θα μπορούσε να καλύψει το αμερικανικό έλλειμμα σε πετροχημικά και μόνη της, ενώ θα δημιουργούσε δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στο Τέξας. Το εργοστάσιο αυτό θα αναδείξει τις ΗΠΑ στον Νο1 παραγωγό πολυαιθυλενίου στον κόσμο, ξεπερνώντας την Κίνα.
Το Πεκίνο βλέπει αυτές τις δυνατότητες που μπορεί να αναπτύξουν οι ΗΠΑ και προσπαθεί να προσεγγίσει το Κατάρ για να ανακόψει αυτές τις εξελίξεις και να "διαλύσει" το μπλοκ I2U2. Το Κατάρ δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει την πρωτοβουλία "Belt and Road' της Κίνας. Το αραβικό κράτος αναζητούσε συνεργάτες στις ΗΠΑ επί Μπάιντεν, μα οι συμφωνίες για την κατασκευή υποδομών LNG είχαν παγώσει λόγω της "πράσινης" ατζέντας της Ουάσιγκτον. Έτσι, το Κατάρ υπέγραψε συμφωνία προμήθειας με την Sinopec, την κρατική εταιρεία ενέργειας της Κίνας, διάρκειας 27 ετών. Η Ουάσιγκτον έχει αντιμετωπίσει με απάθεια το συμμαχικό πνεύμα του Κατάρ, και αυτό φέρνει οφέλη στο Πεκίνο.
Το Κατάρ βρίσκεται στο επίκεντρο του διπλωματικού τετραγώνου της Μέσης Ανατολής. ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία και Ιράν διεκδικούν την επιρροή τους σε αυτό το πολύτιμο, πλούσιο σε ενέργεια κράτος. Όπως σε τόσες πολλές σχέσεις, η αμέλεια, περισσότερο από τον μακιαβελικό σχεδιασμό, έχει δημιουργήσει ρήγμα μεταξύ των εταίρων, επιτρέποντας σε άλλους να επωφεληθούν.
Η απόφαση του Τραμπ να συμπεριλάβει το Κατάρ και τα ΗΑΕ στο πρώτο του υπερπόντιο ταξίδι αποτελεί ένδειξη ότι θέλει να παραμείνει πιστό στη συμφωνία I2U2 και να βγει νικητής από το ανταγωνιστικό πεδίο με την Κίνα. Είναι σαφές ο Τραμπ ότι δεν έχει αποθαρρυνθεί από τους ισχυρισμούς ορισμένων στην Ουάσινγκτον ότι το Κατάρ υποστηρίζει τη Χαμάς ή χρηματοδοτεί ριζοσπαστικές οργανώσεις στις ΗΠΑ. Αντίθετα, εκτιμά τη χρησιμότητα του Κατάρ στα ενεργειακά θέματα και στην οικονομική ανάπτυξη και επιδιώκει να εντάξει την Ντόχα στο αμερικανικό "άρμα" της περιφερειακής πολιτικής μαζί με το Ριάντ, το Άμπου Ντάμπι και την Ιερουσαλήμ, για την προώθηση της ασφάλειας, της σταθερότητας και της ευημερίας στη Μέση Ανατολή.
