Το πρόγραμμα "Ηρακλής" έδωσε λύση στα κόκκινα δάνεια των ελληνικών τραπεζών, ωστόσο υπάρχει ισχυρός κίνδυνος κατάπτωσης των κρατικών εγγυήσεων ύψους 19 δισ. ευρώ που το συνόδευσε, σε βάρος του ελληνικού Δημοσίου και των φορολογουμένων, γράφει ο Μιχάλης Σάλλας σε άρθρο του στο "Βήμα της Κυριακής." Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να αποτραπεί, προσθέτει, με μια νομοθετική βελτίωση στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο του προγράμματος, προς όφελος του Δημοσίου, των τραπεζών αλλά και όλων των επιχειρήσεων και ιδιωτών ώστε να διασώσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία και να παράγουν προς όφελος της εθνικής οικονομίας. Το άρθρο του Μιχάλη Σάλλα εχει ως εξής:
"‘Eνα από τα μεγάλα προβλήματα της χώρας παραμένουν τα κόκκινα δάνεια, στεγαστικά και επιχειρηματικά. Οι τράπεζες μεταβίβασαν ένα μεγάλο μέρος αυτών των δανείων, μέσω seniorbonds, σε αλλοδαπά funds με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Το ύψος της κρατικής εγγύησης ανέρχεται σε 19 δισ. ευρώ και αφορά δεκάδες χιλιάδες δανείων, τα οποία ήταν μεν σε καθυστέρηση αλλά πλήρως καλυμμένα.
Ο μηχανισμός κρατικών εγγυήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος "Ηρακλής" έχει συμβάλει στην εκκαθάριση μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά όπως είναι σήμερα η νομοθετημένη εφαρμογή του, ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Δημόσιο χρήμα εκτίθεται σε απώλειες, χωρίς να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα επιχειρήσεων και η λήξη ομηρίας ιδιωτών για στεγαστικά δάνεια, ενδεχομένως, εξαιτίας λαθεμένης αξιολόγησης των δανείων που μεταβιβάστηκαν.
Είναι αναγκαίο, η κατάπτωση εγγυήσεων να μην γίνει σε βάρος των Ελλήνων φορολογουμένων αλλά να είναι ένα πλαίσιο στήριξης, που θα υπηρετεί ταυτόχρονα την οικονομία, την κοινωνία και το τραπεζικό σύστημα. Η εύκολη κατάπτωση εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου, δημιουργεί αντικίνητρο εξεύρεσης λύσεων από τα funds, τους servicers και τις τράπεζες για την διάσωση όλων εκείνων των επιχειρήσεων και κατοικιών, που μπορούν με ρυθμίσεις να ανταπεξέλθουν στο σημερινό περιβάλλον ή να διατηρήσουν τα σπίτια τους.Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα προβλήματά τους, δημιουργήθηκαν εξαιτίας της 10ετούς δημοσιονομικής κρίσης και μεταβιβάστηκαν από τις τράπεζες στα funds ως απολύτως "καλυμμένα" και γι’ αυτό άλλωστε δόθηκε η εγγύηση του Δημοσίου.
Για την ορθολογικότερη αξιοποίηση αυτών των κρατικών εγγυήσεων, προτείνεται η τροποποίηση του μηχανισμού ενεργοποίησης τους, όπως έχουν παρασχεθεί για τα seniorbonds στο πλαίσιο του προγράμματος "Ηρακλής". Σκοπός της τροποποίησης, είναι η προστασία των φορολογουμένων, η διατήρηση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και η εξάντληση κάθε δυνατότητας στήριξης των επιχειρήσεων και των ιδιωτών που βρίσκονται σε ομηρία.
Η διαδικασία θα έχει ως εξής:
1. Πριν από την ενεργοποίηση της κρατικής εγγύησης, η τράπεζα και οι λοιποί συμβαλλόμενοι υποχρεούνται να εξαντλήσουν όλα τα διαθέσιμα μέτρα ρύθμισης ή αναδιάρθρωσης των οφειλών, με σκοπό:
- τη διασφάλιση της συνέχισης της λειτουργίας της επιχείρησης,
- τη διατήρηση των θέσεων εργασίας,
- την ενίσχυση της δυνατότητας εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών της, και
- την αποφυγή κατάσχεσης πρώτης κατοικίας.
Η διαδικασία αυτή θα περιλαμβάνει, κατά περίπτωση, αναπροσαρμογή όρων δανεισμού, επιμήκυνση διάρκειας, καταβολή μόνο τόκων με balloonpayment στο τέλος κάποιων περιόδων, προσωρινή αναστολή πληρωμών ή άλλες συμφωνημένες διευκολύνσεις, ώστε να αποφεύγεται η εύκολη ενεργοποίηση της εγγύησης.
2. Σε περίπτωση που, παρά τα ανωτέρω, οι εισπράξεις από το χαρτοφυλάκιο δανείων δεν επαρκούν για την πλήρη και εμπρόθεσμη πληρωμή των τόκων ή/και του κεφαλαίου των εγγυημένων seniorbonds, ενεργοποιείται η εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, όπως ισχύει σήμερα.
3. Το ποσό της κατάπτωσης δεν καταβάλλεται απευθείας στον εκδότη του seniorbond ή στο fund, αλλά καταβάλλεται στην τράπεζα που αρχικά εκχώρησε το χαρτοφυλάκιο στο SPV.
4. Η τράπεζα υποχρεούται να προχωρήσει άμεσα σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ισόποση με το ποσό της κατάπτωσης. Η αύξηση αυτή θα καλύπτεται εξ ολοκλήρου από το Ελληνικό Δημόσιο, μέσω του Υπερταμείου (ΕΕΣΥΠ), το οποίο θα αποκτά αντίστοιχο μετοχικό ποσοστό στην τράπεζα.
5. Από το κεφάλαιο που αντλείται μέσω της αύξησης, η τράπεζα καταβάλλει το οφειλόμενο ποσό στον εκδότη του seniorbond (SPV), ώστε να πληρωθεί ο κάτοχος του ομολόγου σύμφωνα με τους όρους της εγγύησης. Με τον τρόπο αυτό:
- Οι κάτοχοι των seniorbonds πληρώνονται απολύτως.
- Το Δημόσιο δεν πραγματοποιεί μη ανακτήσιμες ταμειακές εκροές, καθώς αποκτά ισόποση μετοχική συμμετοχή μέσω του Υπερταμείου.
- Οι τράπεζες ενισχύουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια.
- Οι φορολογούμενοι προστατεύονται, αφού η δημόσια συμμετοχή είναι επενδυτική και όχι επιδοματική.
- Οι βιώσιμες επιχειρήσεις διατηρούν τη λειτουργία τους και τις θέσεις εργασίας.
- Οι ιδιώτες με στεγαστικά δάνεια βγαίνουν από την ομηρία και τον κίνδυνο πλειστηριασμού του σπιτιού τους.
Απαιτούμενη Νομοθετική Τροπολογία
Για την εφαρμογή του ανωτέρω μηχανισμού απαιτείται τροποποίηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου για το πρόγραμμα "Ηρακλής" (Ν.4649/2019, όπως ισχύει), με την προσθήκη διάταξης που θα προβλέπει:
- Την υποχρεωτική εξάντληση όλων των διαθέσιμων μέτρων ρύθμισης ή αναδιάρθρωσης των οφειλών πριν την ενεργοποίηση της εγγύησης.
- Την καταβολή του ποσού της κατάπτωσης στην τράπεζα που εκχώρησε το χαρτοφυλάκιο, αντί απευθείας στον εκδότη του seniorbond.
- Την υποχρέωση της τράπεζας να υλοποιεί αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ισόποση με την κατάπτωση, καλυπτόμενη από το Δημόσιο μέσω του Υπερταμείου.
- Τη μεταβίβαση του ποσού από την τράπεζα προς τον εκδότη του seniorbond, μετά την ολοκλήρωση της αύξησης.
- Ρήτρες διαφάνειας και λογοδοσίας, με δημοσίευση στοιχείων από το Υπερταμείο και το Υπουργείο Οικονομικών.
Η διαχείριση των κρατικών εγγυήσεων, στην συγκεκριμένη περίπτωση, δεν πρέπει να γίνεται με τρόπο που επιβαρύνει μονομερώς τους Έλληνες φορολογουμένους και να λειτουργεί ως μηχανισμός έμμεσης ενίσχυσης των ξένων επενδυτικών κεφαλαίων που συμμετέχουν στις Τράπεζες. Η προτεινόμενη ρύθμιση δίνει στο Δημόσιο επενδυτικό αντάλλαγμα. Στις τράπεζες δίνει κεφαλαιακή ενίσχυση και στις επιχειρήσεις και στους ιδιώτες την ευκαιρία να διασώσουν και να συνεχίσουν να παράγουν και προς όφελος της χώρας. Είναι μια επιλογή που συνδυάζει τη δημοσιονομική υπευθυνότητα με την αναπτυξιακή προοπτική. Σε μια περίοδο που κάθε ευρώ δημόσιου χρήματος πρέπει να πιάνει τόπο, η αλλαγή αυτή δεν είναι απλώς χρήσιμη, είναι αναγκαία".
Ο Μιχάλης Σάλλας είναι προέδρος της LyktosGroup, Επίτιμος Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, πρώην καθηγητής Πανεπιστημίου.
