Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Το παγκόσμιο εμπόριο έχει αντιμετωπίσει πολλές κρίσεις τα τελευταία χρόνια, από εμπορικούς δασμούς και πανδημίες μέχρι γεωπολιτικές εντάσεις. Η διαφορά σήμερα είναι ότι η αβεβαιότητα δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα γεγονότα αλλά έχει γίνει μόνιμο στοιχείο της παγκόσμιας οικονομίας, επηρεάζοντας τις εμπορικές ροές και καθυστερώντας τις επενδύσεις.
Η πρόσφατη έκθεση Global Trade Update του ΟΗΕ (UNCTAD) δείχνει ότι αυτό το περιβάλλον αστάθειας αυξάνει το κόστος συναλλαγών, προκαλεί αναταραχές στις χρηματοπιστωτικές αγορές και ενισχύει τις ανισότητες ανάμεσα σε χώρες.
Ο Δείκτης Αβεβαιότητας Εμπορικής Πολιτικής κατέγραψε ιστορικά υψηλά το πρώτο τρίμηνο του 2025, γεγονός που επιβεβαιώνει την αυξανόμενη απρόβλεπτη φύση της διεθνούς αγοράς.
Οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να αποθηκεύουν προϊόντα, να αναζητούν νέες διαδρομές μεταφοράς και να πληρώνουν υψηλότερα κόστη logistics. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εισαγωγές παρουσίασαν έντονη μεταβλητότητα πριν ακόμα εφαρμοστούν νέοι δασμοί, καθώς οι εταιρείες έσπευσαν να προσαρμοστούν.
Για πολλές μικρές επιχειρήσεις και εξαγωγείς, το κόστος της αβεβαιότητας είναι ήδη μεγαλύτερο από το κόστος των ίδιων των δασμών, ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν λιγότερα διαθέσιμα εργαλεία για να αντέξουν τέτοιες πιέσεις.
Η αστάθεια δεν περιορίζεται στο εμπόριο αλλά επηρεάζει και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις, οι κεφαλαιακές ροές μειώνονται και το κόστος δανεισμού αυξάνεται.
Σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπου η πρόσβαση σε χρηματοδότηση εμπορίου είναι ήδη περιορισμένη, η αβεβαιότητα επιδεινώνει την έλλειψη ρευστότητας και εμποδίζει νέες επενδύσεις. Με τα επιτόκια να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, η δημοσιονομική πίεση μεγαλώνει, περιορίζοντας τη δυνατότητα των κυβερνήσεων να επενδύσουν σε ανάπτυξη και κοινωνικές υποδομές.
Η απώλεια εμπιστοσύνης είναι ίσως η πιο σοβαρή συνέπεια. Όταν οι εμπορικές πολιτικές είναι ασαφείς ή εφαρμόζονται επιλεκτικά, οι κυβερνήσεις επιλέγουν μονομερείς κινήσεις που προκαλούν αλυσιδωτές αντιδράσεις και αυξάνουν την αστάθεια στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Τα στοιχεία της UNCTAD δείχνουν ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες διατήρησαν πιο σταθερές εισαγωγικές ροές, ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετώπισαν εντονότερες διακυμάνσεις. Οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες υπέστησαν καθυστερημένα αλλά πιο βαριά πλήγματα, γεγονός που αναδεικνύει το πόσο ευάλωτες είναι.
Η έκθεση καταλήγει ότι η αβεβαιότητα έχει μετατραπεί σε έναν "νέο δασμό" που επηρεάζει όλο το φάσμα της παγκόσμιας οικονομίας. Οι επιχειρήσεις και οι χώρες με περιορισμένα μέσα είναι οι πρώτες που υφίστανται τις συνέπειες. Η λύση δεν είναι απλή, αλλά περιλαμβάνει τη διαφοροποίηση αγορών, την ενίσχυση σταθερών εμπορικών συμφωνιών και την έγκαιρη ενημέρωση των επιχειρήσεων για αλλαγές πολιτικής.
Η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα αποτελούν προϋπόθεση για να συνεχίσει το εμπόριο να λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης και να περιοριστεί το κόστος που σήμερα πληρώνουν όλοι.
