Της Camille Lons
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς θα μπορούσε να είναι η πρώτη μεγάλη διπλωματική πρόκληση της Κίνας στη Μέση Ανατολή στην πρόσφατη ιστορία. Από την έναρξη της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) πριν από δέκα χρόνια, η επιρροή της Κίνας στην περιοχή έχει αυξηθεί ραγδαία, με αποκορύφωμα τον περασμένο Μάρτιο με την προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας-Ιράν με τη μεσολάβηση του Πεκίνου. Αλλά με τα χρόνια, η Κίνα παρέμεινε προσεκτικά έξω από τις γεωπολιτικές πολυπλοκότητες της περιοχής, διατηρώντας ισορροπημένες και φιλικές σχέσεις με όλες τις κύριες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, του Ισραήλ και των αραβικών κρατών. Ειδικά το Ισραήλ έχει γίνει ένας από τους βασικούς στρατηγικούς εταίρους της Κίνας στην περιοχή και πηγή προηγμένων τεχνολογιών, κρίσιμης σημασίας για τον τεχνολογικό αγώνα της Κίνας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς αναβιώνει παλιά περιφερειακά ρήγματα, δυσκολεύοντας το Πεκίνο να διατηρήσει την εξισορροπητική του πράξη. Παρά το γεγονός ότι έχει χτίσει μια σταθερή σχέση με το Ισραήλ από τη δεκαετία του 1990, η ιστορία της Κίνας ως ηγέτης του αδέσμευτου κόσμου την έκανε πάντα ισχυρό υποστηρικτή της παλαιστινιακής υπόθεσης. Η Κίνα δεν ορίζει επίσημα τη Χεζμπολάχ ή τη Χαμάς ως τρομοκρατικές οργανώσεις. Στο παρελθόν, καταδίκασε με συνέπεια το Ισραήλ για τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και ζήτησε επανειλημμένα τη λύση δύο κρατών εντός των συνόρων του 1967. Ωστόσο, η υποστήριξη της Κίνας προς τους Παλαιστινίους παρέμεινε κυρίως ρητορική και δεν παρενέβη στους εμπορικούς δεσμούς της με το Ισραήλ.
Αυτή τη φορά, η θέση της Κίνας για τις φρικιαστικές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου κινδυνεύει να βλάψει σημαντικά τη σχέση της με το Ισραήλ. Μετά από σχεδόν δύο εβδομάδες σιωπής, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ έκανε μια μάλλον ήπια δήλωση, καλώντας για κατάπαυση του πυρός και δήλωσε ότι η ίδρυση "ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης" μέσω μιας λύσης δύο κρατών ήταν η "θεμελιώδης διέξοδος" από τη σύγκρουση. Ωστόσο, απέφυγε να καταδικάσει ρητά τη Χαμάς ή να την αποκαλέσει τρομοκρατική οργάνωση. Η ανακοίνωση του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών δεν κατονόμασε καν τη Χαμάς, καταδικάζοντας μόνο "κάθε βία και επιθέσεις εναντίον αμάχων". Εν τω μεταξύ, ο υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι, επέκρινε το Ισραήλ ότι "υπερβαίνει την αυτοάμυνα" και ζήτησε να σταματήσει η "συλλογική τιμωρία του λαού της Γάζας". Η κινεζική θέση πυροδότησε πικρές αντιδράσεις μεταξύ των Ισραηλινών αξιωματούχων και των μέσων ενημέρωσης και το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ εξέφρασε τη "βαθιά απογοήτευσή" του για την αποτυχία της Κίνας να καταδικάσει τη Χαμάς.
Εάν η Κίνα παίρνει το ρίσκο να αποξενώσει το Ισραήλ, είναι επειδή βλέπει ευρύτερα διακυβεύματα στην τρέχουσα σύγκρουση που εκτείνονται πέρα από το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης. Το Πεκίνο βλέπει στην κρίση μια ευκαιρία να διαφοροποιηθεί από την υποστήριξη της Δύσης προς το Ισραήλ και να ενισχύσει τα διαπιστευτήριά του στον παγκόσμιο νότο, όπου πολλές χώρες παραμένουν σθεναρά συμπαθείς στην παλαιστινιακή υπόθεση. Από την αρχή της κρίσης, πολλές χώρες στη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν έχουν αυξήσει την κριτική τους για τα διπλά μέτρα και μέτρα της Δύσης όσον αφορά τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου, υπενθυμίζοντας τις δυτικές πιέσεις για υποστήριξη της Ουκρανίας μετά τη ρωσική εισβολή. Στον ΟΗΕ, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές χώρες εμφανίστηκαν απομονωμένες όταν καταψήφισαν ψηφίσματα που υποστήριζαν η Ρωσία, η Βραζιλία, η Κίνα και άλλες μη δυτικές χώρες που ζητούσαν κατάπαυση του πυρός.
Οι διεθνείς διαιρέσεις για την τρέχουσα κρίση έχουν τροφοδοτήσει το αφήγημα της Κίνας ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία της Δύσης πρέπει να αναδιαμορφωθεί. Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα επιδίωξε να προβληθεί ως εναλλακτικός ηγέτης στη διεθνή σκηνή. Προσφέρθηκε να χρησιμεύσει ως μεσολαβητής σε πολλές συγκρούσεις - συμπεριλαμβανομένης αυτής της Ουκρανίας - και ξεκίνησε τις παγκόσμιες πρωτοβουλίες ανάπτυξης, ασφάλειας και πολιτισμού με στόχο να αμφισβητήσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων υπό τη Δύση. Το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης είναι μια από τις συγκρούσεις για τις οποίες η Κίνα πρότεινε πολλά ειρηνευτικά σχέδια και πρωτοβουλίες διαμεσολάβησης από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Πριν από την επίσκεψη του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς στο Πεκίνο τον Ιούνιο, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Τσιν Γκανγκ, ανανέωσε την προσφορά του να διευκολύνει τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Μετά την επίθεση της Χαμάς, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι κάλεσε τη διεξαγωγή διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης και το Πεκίνο έστειλε τον ειδικό αντιπρόσωπό του Ζάι Τζουν στην περιοχή.
Όμως, παρά αυτές τις προσπάθειες, η Κίνα εμφανίζεται μάλλον χωρίς αντίκρισμα στην τρέχουσα κλιμάκωση, πέρα από μερικές δηλώσεις. Καμία από τις προηγούμενες μεσολαβητικές πρωτοβουλίες που πρότεινε μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής Αρχής δεν έτυχε αποδοχής. Δεδομένης της τρέχουσας απροθυμίας του Πεκίνου να καταδικάσει τη Χαμάς, μια κινεζική μεσολάβηση για τη συνεχιζόμενη κρίση φαίνεται ακόμη λιγότερο πιθανή από πριν.
Μετά από μερικά χρόνια καμπάνιας για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στη Μέση Ανατολή, η συνεχιζόμενη κλιμάκωση στη Γάζα υπογραμμίζει την έλλειψη πολιτικού βάρους της Κίνας στην περιοχή: οι ενέργειές της έχουν βλάψει τις σινο-ισραηλινές σχέσεις χωρίς να τονώσουν σημαντικά τις σχέσεις της με τα αραβικά κράτη. Αντιθέτως, η σύγκρουση έχει τονίσει εκ νέου τη γεωπολιτική κυριαρχία των ΗΠΑ. Χρειάστηκαν σχεδόν δύο εβδομάδες για να κάνει ο Σι Τζινπίνγκ μια δήλωση σχετικά με την κρίση, όταν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ηγέτες και ανώτεροι διπλωμάτες είχαν ήδη περιοδεύσει στο Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή επί μια εβδομάδα. Οι ΗΠΑ, αντικρούοντας τις πρόσφατες συζητήσεις για την απόσυρσή τους από την περιοχή, έστειλαν δύο ομάδες κρούσης αεροπλανοφόρων στη Μεσόγειο, προετοίμασαν περίπου 2.000 άτομα για πιθανή ανάπτυξη και συζητούν ένα νέο πακέτο στρατιωτικής υποστήριξης 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Ισραήλ. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Δανία και η Γερμανία τοποθετούσαν επίσης αεροπλανοφόρα και πλοία στην ανατολική Μεσόγειο. Ακόμη και εκτός των δυτικών δυνάμεων, η Ρωσία εμφανίζεται επί του παρόντος πολύ πιο διορατική από την Κίνα στη διαμόρφωση της συζήτησης σε διεθνή φόρουμ όπως ο ΟΗΕ.
Το ότι η Κίνα δείχνει πολύ λίγη επιθυμία να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της κρίσης πέρα από μερικές ήπιες δηλώσεις, μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι δεν βλέπει κανένα ενδιαφέρον να το κάνει. Κατά την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Wang Yi στην Ουάσιγκτον στις 26-28 Οκτωβρίου, οι ΗΠΑ πίεσαν την Κίνα να αξιοποιήσει τη σχέση της με το Ιράν και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής για να εκτονώσει τις περιφερειακές εντάσεις και να αποτρέψει την επέκταση της σύγκρουσης. Ωστόσο, από την οπτική του Πεκίνου, η σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης είναι ένας πόλεμος δυτικής δημιουργίας. Αν η σύγκρουση δεν κλιμακωθεί σε μια ευρύτερη περιφερειακή αναταραχή, τα βασικά της συμφέροντα - κυρίως η ενεργειακή ασφάλεια και η ελευθερία της ναυσιπλοΐας - επηρεάζονται οριακά, τουλάχιστον προς το παρόν.
Αντίθετα, η κρίση ωφελεί την Κίνα στο ευρύτερο πλαίσιο της αντιπαλότητάς της με τις ΗΠΑ. Ο πόλεμος στη Γάζα αποσπά την προσοχή των ΗΠΑ από τον Ινδικό-Ειρηνικό, εκτροχιάζει τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να διευκολύνει την εξομάλυνση σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ και αυξάνει τα περιφερειακά παράπονα προς τη Δύση. Ενώ η Κίνα είναι απίθανο να είναι ένας σημαντικός παίκτης στην τρέχουσα κρίση, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι δεν είναι ούτε ένα spoiler. Η τρέχουσα παγκόσμια πόλωση γύρω από το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης παίζει ρόλο στα κινεζικά και ρωσικά αφηγήματα μιας διαίρεσης μεταξύ της Δύσης και του παγκόσμιου Νότου. Η ενασχόληση με την Κίνα για την τρέχουσα κρίση θα βοηθούσε στην εκτόνωση αυτής της ψευδούς διχοτόμησης την οποία κεφαλαιοποιεί το Πεκίνο.
Η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς μπορεί επίσης να είναι μια ευκαιρία να διερευνηθούν τομείς εποικοδομητικής συνεργασίας με την Κίνα σε μια περιοχή όπου τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και το Πεκίνο έχουν κοινό συμφέρον για τη σταθερότητα. Ο συντονισμός για τα οράματά τους για μακροπρόθεσμη σταθερότητα για την περιοχή θα είναι κρίσιμος στα χρόνια και τις επόμενες δεκαετίες, καθώς η γεωοικονομική δύναμη της Κίνας στη Μέση Ανατολή θα βαθαίνει. Η Κίνα θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμος εταίρος στην ευρύτερη περιφερειακή δέσμευση, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, με το οποίο έχει αναπτύξει στενές σχέσεις. Ως εκ τούτου, οι τρέχουσες εντάσεις θα μπορούσαν να είναι μια καλή στιγμή για να ζητήσουμε από την Κίνα μεγαλύτερη λογοδοσία στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής: Σε συνέχεια της προηγούμενης κινεζικής μεσολάβησης μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν την Κίνα να ενεργήσει ως εποικοδομητικός παίκτης στην περιφερειακή σταθεροποίηση, παραμένοντας ρεαλιστές με τον εαυτό τους σχετικά με την προθυμία του Πεκίνου να συνεργαστεί μόνο στον βαθμό που αυτό ωφελεί τα κινεζικά συμφέροντα.
Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ
