Θετικές είναι οι ενδείξεις και για το 2022 για την ελληνική οικονομία, εκτιμά ο κ. Παναγιώτης Παπάζογλου Διευθύνων Σύμβουλος της EY Ελλάδος, ο οποίος παράλληλα υπογραμμίζει πως "πολύ πιο σημαντική από τους αριθμούς, είναι μια άλλη θετική τάση που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια: ο σταδιακός αναπροσανατολισμός της οικονομίας μας". Επίσης, εκτιμά πως το κύμα επενδύσεων που παρατηρούμε στους τομείς της τεχνολογίας, της έρευνας και της καινοτομίας, είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται η ελληνική οικονομία σήμερα, για να παραμείνει ανταγωνιστική.
- Ποιες είναι κατά την άποψή σας οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας;
Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, το 2021 δείχνει να ήταν χρονιά ισχυρής ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία –από τις υψηλότερες στην Ευρωζώνη– ενώ θετικές είναι οι ενδείξεις και για το 2022. Όμως, πολύ πιο σημαντική από τους αριθμούς, είναι μια άλλη θετική τάση που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια: ο σταδιακός αναπροσανατολισμός της οικονομίας μας.
Βλέπουμε ένα κύμα επενδύσεων στους τομείς της τεχνολογίας, της έρευνας και της καινοτομίας, που είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται η ελληνική οικονομία σήμερα, για να παραμείνει ανταγωνιστική. Τη στροφή αυτή την έχουμε καταγράψει μέσω της ετήσιας έρευνάς μας, Attractiveness Survey Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία έκδοση της οποίας, μια στις πέντε επενδύσεις (23%) το 2020 κατευθύνθηκαν στον κλάδο λογισμικού και υπηρεσιών πληροφορικής, ενώ, μεταξύ των επενδύσεων που σχεδιάζονται να πραγματοποιηθούν στην Ελλάδα, το 18% αφορούν την έρευνα και ανάπτυξη.
Το βλέπουμε, όμως, καθημερινά και στις μεγάλες εξαγορές ελληνικών εταιρειών τεχνολογίας. Αυτά είναι εξαιρετικά αισιόδοξα μηνύματα, καθώς επιβεβαιώνουν ότι, αξιοποιώντας το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας και φέρνοντας πίσω όσα λαμπρά μυαλά χάσαμε εξαιτίας του brain drain της τελευταίας δεκαετίας, μπορούμε να οικοδομήσουμε μια σύγχρονη οικονομία έντασης γνώσης. Σήμερα, η μερίδα του λέοντος των επενδύσεων παγκοσμίως κατευθύνεται στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας, και έχουμε όλες τις προϋποθέσεις να πρωταγωνιστήσουμε σε αυτήν την εξέλιξη.
Οι θετικές προοπτικές που προανέφερα θα πρέπει να ενισχυθούν με επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών στη χώρα, καθώς και τη διατήρηση ενός σταθερού πολιτικού κλίματος, που αποτελούν κρίσιμους παράγοντες επενδυτικών αποφάσεων.
- Για τις επιχειρήσεις, ποιες είναι οι πιο σημαντικές προκλήσεις;
Υπάρχουν προκλήσεις που προκύπτουν από το παγκόσμιο περιβάλλον και άλλες που αφορούν αμιγώς τη χώρα μας. Στις πρώτες περιλαμβάνω τις διεθνείς τάσεις που ενισχύθηκαν από την πανδημία και αναδιαμορφώνουν την παγκόσμια οικονομία: τη στροφή στη βιώσιμη ανάπτυξη, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την απαίτηση της κοινωνίας, αλλά και της επενδυτικής κοινότητας, για δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη από τις επιχειρήσεις.
Η πρόσφατη έρευνα της ΕΥ Ελλάδος, CEO Imperative Study Ελλάδα 2021, δείχνει ότι οι επικεφαλής των μεγαλύτερων ελληνικών επιχειρήσεων αντιλαμβάνονται και παρακολουθούν αυτές τις τάσεις, και λαμβάνουν μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα πρέπει να κινηθούμε πιο αποφασιστικά, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την ενσωμάτωση των θεμάτων περιβάλλοντος, κοινωνίας και διακυβέρνησης (ESG) στη στρατηγική των επιχειρήσεων.
Έχουμε, όμως, να διαχειριστούμε και μια σειρά εσωτερικών προκλήσεων, που συνδέονται με την αντιμετώπιση ορισμένων στρεβλώσεων του παρελθόντος. Αναφέρθηκα ήδη στη στροφή προς τις νέες τεχνολογίες, ιδιαίτερα την ψηφιακή τεχνολογία, παράλληλα, όμως, πρέπει να ενισχύσουμε την εξωστρέφεια και να επιδιώξουμε τη μεγέθυνση (scale up) των μικρών και μεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων, για να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα που θα τους επιτρέψει να βελτιώσουν την ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών τους, και να ανταγωνιστούν διεθνώς. Πρέπει, επίσης, να καλύψουμε το χαμένο έδαφος δεκαετιών σε ό,τι αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις πράσινες επενδύσεις. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία, ακριβώς επειδή εστιάζει, τόσο στον ψηφιακό μετασχηματισμό, όσο και στην πράσινη μετάβαση της οικονομίας.
- Την ίδια στιγμή και όσον αφορά τους καταναλωτές βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα κύμα ανατιμήσεων. Πώς επηρεάζεται η καταναλωτική συμπεριφορά;
Η πανδημία επηρέασε δραματικά τις καταναλωτικές συμπεριφορές και προσδοκίες, σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα. Η ΕΥ παρακολουθεί τις νέες αυτές τάσεις μέσω της τακτικής παγκόσμιας έρευνας Future Consumer Index, την οποία πραγματοποιήσαμε το 2021, για πρώτη φορά, και στη χώρα μας. Είναι σαφές ότι μια μεγάλη μερίδα καταναλωτών αντέδρασε στην αβεβαιότητα που προκάλεσε η πανδημία περιορίζοντας τις δαπάνες της και, σε πολλές περιπτώσεις, αγοράζοντας μόνο τα απαραίτητα.
Συγχρόνως, όμως, δίπλα σε αυτούς που προκρίνουν το κόστος των αγορών τους ως τον σημαντικότερο παράγοντα, εμφανίζονται και τρεις ακόμη τυπολογίες καταναλωτών, των οποίων οι επιλογές συνυπολογίζουν τον πλανήτη, την κοινωνία και την προσωπική εμπειρία. Οι τρεις αυτές συμπεριφορές καταγράφονται και στην Ελλάδα, παρότι με σχετικά μειωμένα ποσοστά. Στη χώρα μας, δεν έχουμε καταγράψει ακόμη τις επιπτώσεις της ραγδαίας αύξησης των τιμών που ξεκίνησε στο δεύτερο εξάμηνο του 2021, αλλά θα το κάνουμε στην επόμενη έκδοση της έρευνας, που θα παρουσιάσουμε μέσα στους επόμενους μήνες.
Εκτιμώ ότι, στον βαθμό που η άνοδος των τιμών θα συνεχιστεί, θα δούμε μια ενίσχυση της ομάδας των καταναλωτών για τους οποίους το κόστος και η προσιτότητα των προϊόντων θα είναι το κυρίαρχο κριτήριο. Ωστόσο, μην υποτιμάτε και τα άλλα κριτήρια αγορών. Η προσεκτική ανάγνωση των ευρημάτων της έρευνας για την Ελλάδα, μάς δείχνει ότι οι καταναλωτές έχουν πλέον αυξημένες απαιτήσεις από τις επιχειρήσεις και τα brandsκαι αναμένουν από αυτά ηθική συμπεριφορά και μεγαλύτερη εστίαση στη βιωσιμότητα. Συγχρόνως, ιδιαίτερα οι νεαρότεροι καταναλωτές αναζητούν προϊόντα και υπηρεσίες που τους παρέχουν θετικές και πιο εξατομικευμένες εμπειρίες. Πιστεύω ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να μελετήσουν προσεκτικά και να προσαρμοστούν σε αυτές τις τάσεις, οι οποίες δεν πρόκειται, σε καμία περίπτωση, να αποδειχτούν παροδικές, αλλά ήρθαν για να μείνουν και αλλάζουν τους όρους του παιχνιδιού.
- Τι έχει διαφοροποιηθεί λόγω πανδημίας στις σχέσεις ηγεσίας εργαζομένων και πόσο έχει επηρεάσει η αλλαγή αυτή την επίτευξη των στόχων των οργανισμών;
Η περυσινή μεγάλη έρευνα της ΕΥ για την επιχειρηματική ηγεσία στην Ελλάδα, η οποία κατέγραψε τις αντιλήψεις εργαζομένων όλων των βαθμίδων πριν και μετά την εκδήλωση της πανδημίας, μάς έδειξε ότι το σημερινό πρότυπο ηγεσίας δυσκολεύεται να εμπνεύσει τους εργαζόμενους, ιδιαίτερα τις νεότερες γενεές.
Οι συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, η ανάγκη επανεκκίνησης της οικονομίας, αλλά και ο εν εξελίξει δραστικός μετασχηματισμός της παγκόσμιας οικονομίας, της επιχειρηματικότητας, της εργασίας, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας, έχουν οδηγήσει στην ανάγκη ενός νέου προτύπου επιχειρηματικής ηγεσίας.
Δίπλα στην οξυδέρκεια, την επιχειρηματική ευφυία και την αποφασιστικότητα, οι επικεφαλής των ελληνικών επιχειρήσεων πρέπει να αναπτύξουν χαρακτηριστικά, όπως η ευαισθησία, η ενσυναίσθηση, η ταπεινότητα, η κατανόηση και αξιοποίηση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, και, βέβαια, η επιχειρηματική ηθική.
Παρότι η πλειοψηφία των εργαζομένων αποτιμά θετικά τη διαχείριση της πανδημίας από τους επικεφαλής των επιχειρήσεών τους, εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο αυτό που στην έρευνα ονομάσαμε, "Ηγέτη των Ανθρώπων". Ο ηγέτης αυτός, έχει σφαιρική αντίληψη για την επιχείρηση και το περιβάλλον της, είναι οραματιστής, ικανός να επικοινωνεί, να αναπτύσσει και να κινητοποιεί τις ομάδες των στελεχών του, διαθέτει σκέψη έξω από τα καθιερωμένα πλαίσια και χαρακτηρίζεται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα.
Αν θέλουμε πραγματικά να οικοδομήσουμε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ενίσχυση αυτών των ηγετικών χαρακτηριστικών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Οι επιχειρήσεις που δε θα προσαρμοστούν σε αυτήν την πραγματικότητα, κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωπες με ένα κύμα φυγής των αξιολογότερων στελεχών τους και ταλέντων τους.
